De logica van de lappendeken – Waarom grote veranderingen klein mogen beginnen I Boekbespreking
De logica van de lappendeken – verbindingswerk rond vraagstukken die van iedereen en niemand zijn – Hoe geef je richting aan grote maatschappelijke transities zonder jezelf te verliezen in abstractie, overlegmoerassen of technocratische luchtkastelen? In De logica van de lappendeken (2025) biedt veranderkundige, adviseur en docent Hans Vermaak een hoopvol en intelligent alternatief. Geen blauwdrukken, geen grootse masterplannen – maar kleinschalige praktijken, organisch verbonden in een levendige lappendeken. Een boek voor professionals die met hoofd én hart aan verandering willen bijdragen.
Leestip + winactie: onder de lezers van dit artikel verloot ik 3 exemplaren – Iets voor jou?
door Petra Hiemstra, 13 mei 2025
Vraagstukken die van iedereen én van niemand zijn
We leven in een tijd waarin grote maatschappelijke opgaven zich opstapelen: armoede, woningnood, klimaatverandering, voedselzekerheid, migratie en energie. Vraagstukken die complex, verweven en urgent zijn. Vraagstukken waar niemand de baas over is – en die dus vragen om samenwerking, verbeelding en moed. Hans Vermaak noemt deze complexe vraagstuk: verweesde vraagstukken. Iedereen voelt dat er iets moet gebeuren, maar niemand weet precies hoe. En dus duiken er (soms) reflexen op die eerder verlammend dan vernieuwend werken.
Drie reflexen die ons vastzetten
Vermaak onderscheidt drie veelvoorkomende reacties op complexe en soms verweesde vraagstukken:
- De adoptie-/eilandjesreflex: “Dan begin ik zelf maar iets.” Moedig, maar vaak ook eenzaam en weinig zichtbaar.
- De omhoogdelegeerreflex: “Laat ‘Den Haag’ het maar oplossen.” Dit roept weer weerstand op van onderaf.
- De breedoverlegreflex: “We moeten er samen uitkomen.” Klinkt goed, maar leidt vaak tot eindeloze tafelsessies zonder besluiten.
Deze reflexen leiden zelden tot echte verandering. Wat wél werkt? De lappendeken.
Denk in lappendekens, niet in mammoeten
Vermaak stelt dat echte verandering ontstaat uit een veelheid aan initiatieven, praktijken en netwerken die op een of andere manier met elkaar verbonden zijn. Hij gebruikt de metafoor van de lappendeken om deze manier van werken te beschrijven: een mozaïek van actie, waarin ieder stukje bijdraagt aan het geheel. Geen centraal gezag, geen vaste route – maar wél een collectieve beweging. Een zwerm, geen mammoet. Een rizoom, geen boom.
Of zoals Bruno Latour het prachtig zegt: “Act local, think global and connect territorial.”
Leiderschap in de lappendeken
Verweesde vraagstukken grootluisteren
Wat dit boek bijzonder maakt, is dat het je niet alleen uitnodigt tot handelen, maar ook tot luisteren. Grootluisteren, zoals ik dat graag noem: het vermogen om diep en gelaagd te luisteren naar wat maatschappelijke vraagstukken werkelijk van ons vragen – voorbij de reflex, voorbij de haast. Voor wie geen bestuurskundige achtergrond heeft, rekt dit boek je grootluistervermogen heerlijk op. Het leert je denken in verbanden, ruimte geven aan nuance, en het ongemak van complexiteit daarbij te verduren zonder weg te vluchten in simplificatie(s).
Wat ik meeneem (en jou gun)
Wat ik zelf uit dit boek meeneem? Dat mijn kleine praktijk ertoe doet. Dat het werken aan een groter vraagstuk niet begint met beleid, maar met betrokkenheid. En dat het verschil maken zelden groots begint, maar wel betekenisvol wordt als je jezelf toestaat om verbinding te zoeken, je invloed op te rekken en vertrouwen te hebben in het geheel dat ontstaat.
Misschien is de volgende grote stap wel echt: heel veel kleine stappen – verbonden in een deken van betekenis.
Winactie
Ik verloot 3 exemplaren van De logica van de lappendeken onder de lezers van dit artikel. Is dit boek écht iets voor jou? Of voor iemand die je het boek gunt? Stuur dan een mail naar: Petra.hiemstra@haagsehoogvliegers.nl met in de titel “De Logica van de Lappendeken” en vermeld in de mail je adresgegevens. De exemplaren worden verloot na publicatie van dit artikel in mijn volgende nieuwsbrief. De namen van de winnaars maak ik op deze plek bekend.
Uiteraard kun je het boek ook direct bestellen. Het boek kost 32,50 euro. Ren daarvoor graag naar je bieb, plaatselijke boekhandel of, als je kiest voor meer gemak, naar bol.com of managementboek.nl
Delen:
