Grootluisteren als nieuw cultureel erfgoed

In deze uitgave staat ´Cultuur´ centraal. Cultuur is, volgens Wikipedia, ´dat wat de mens schept´. Het begrip staat tegenover ´natuur´, dat wat aangeboren is, wat spontaan en zonder menselijk toedoen is ontstaan. Cultuur verwijst naar menselijke activiteit en de symbolen die deze activiteit betekenis geven. Via de term ‘imposter syndrome’, dat ik nog niet kende, kwam ik al googlend uit bij de website van Haagse Hoogvliegers. Een organisatie die op geheel eigen (Friese?!) wijze invulling geeft aan het cultiveren van hun natuurlijke staat van ‘hoogvlieger zijn’ en hun nieuwe culturele erfgoed: het vermogen om jezelf en anderen groot te luisteren.

Grootluisteren als nieuw cultureel erfgoed – Interview met Petra Hiemstra, Grootluisteraar en Directeur Haagse Hoogvliegers

Door Petra Verweij, gepubliceerd in Hypnotherapie, vakblad van de Nederlandse Beroepsvereniging van Hypnotherapeuten, Thema: Andere culturen, jaargang 35, september 2019

Een hoogvlieger, ik? Neeeh!

Op de naam ‘Haagse Hoogvliegers’ reageren mensen heel verschillend, vertelt directeur en oprichter Petra Hiemstra. De coachees die zich bij haar melden, weten meestal een aantal zaken heel zeker: ze zijn niet hoogbegaafd, zeker géén leider en al helemáál geen hoogvlieger. De meeste van hen komen uit een gezinscultuur van ‘doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg’. Zeker als je van nature beschikt over de vermogens van een Ferrari, kun je best een poosje proberen om een VW, Audi of zelfs BMW te zijn, zodat je succesvol deel kunt uitmaken van de groepen waarin je verkeert. Maar meestal gaat dat vroeg of laat wringen. Dan knaagt of wringt er ‘iets’. Maar wat?

De ervaring leert dat het tijd nodig heeft om de ‘hoogvlieger’ in jezelf te herkennen, erkennen, waarderen en inzetten. Op basis van uitgebreid literatuuronderzoek heeft Petra voor haar cliënten een eenvoudige test ontwikkeld, waarmee haar gesprekspartners zichzelf kunnen scoren op de mate van hoogbegaafdheid en hoog sensitiviteit. De test heeft bewust geen ‘uitslag’. Want hoewel je het wellicht niet verwacht, vinden veel hoog intelligente mensen zichzelf helemaal niet zo slim. Ze weten immers heel goed wat ze allemaal niet weten. Hun logica is vaak anders dan die van de ‘gemiddelde mens’, wat faal- en succesangst aanwakkert. Petra: “Het gaat mij er niet zozeer om hoe intelligent mijn cliënten zijn. Mensen die dat willen weten, kunnen een test doen via mensa.nl. Mij interesseert het vooral hoe en hoe meervoudig intelligent mijn gesprekspartners zijn.”

Delphi Model

Petra: “Een aantal jaren geleden hebben 20 experts op het gebied van hoogbegaafdheid het Delphi model ontwikkeld, om te komen tot een heldere definitie van wat een hoogbegaafde nu precies onderscheid van een hoog intelligent iemand. Die definitie luidt: “Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Hij of zij schept plezier in creëren.” Het Delphi model bestaat uit vijf kernelementen, namelijk denken (hoog intelligent), voelen (rijkgeschakeerd), willen (gedreven en nieuwsgierig), doen (scheppingsgericht) en waarnemen (hoog sensitief). Bij hoogbegaafde mensen zijn al deze elementen veelal sterk aanwezig.

Iemand met een afgeronde universitaire opleiding heeft gemiddeld een IQ van rond de 130, de ondergrens van hoogbegaafdheid. Cliënten die bij Petra komen, hebben vaak een score tussen de 130 en 145 (dit is een inschatting, want er wordt geen meting gedaan) en zij scoren daarnaast ook hoog op sensitiviteit. In gesprekken wordt vrijwel meteen duidelijke dat deze cliënten snel tot zeer snel denken, schakelen en analyseren. Zij kunnen zaken goed (voor)voelen en zien altijd mogelijkheden en kansen. Dit vraagt van haar als coach dat zij net zo snel kan luisteren als haar cliënten kunnen spreken. “Soms vertellen mensen verhalen op wel tien niveaus tegelijkertijd. Dat moet je aankunnen”.

Naaktslakken en kopvoeters

Petra: “Naaktslakken hebben, net als hoog sensitieve mensen, geen huisje om zich in terug te trekken en geen schild om zich mee te beschermen of verweren. Alle ervaringen en prikkels komen binnen via hun talrijke antennes, die voortdurend aan staan. Een belangrijk deel van mijn werk is ‘prikkelmanagement’. Een teveel aan prikkels put uit. En daar worden mensen prikkelbaar van. Of ze krijgen last van ‘compassion fatigue’. Het omgekeerde, te weinig prikkels en uitdagingen, werkt ook averechts. En maakt hoogvliegers lui en lethargisch. Steeds opnieuw is de vraag: wat werkt voor jou? Wat heb jij nodig om in balans te komen en te blijven? En vervolgens: hoe wil je je sensitiviteit en buitengewone voorvoelvermogens voor jezelf en anderen laten werken?”

Als coach gelooft zij heilig in ‘practice what you preach’. Zelf werkt zij 6 weken ‘op’ en dan 1 week ‘af’. En in de zomer is zij 6 tot 7 weken vrij. Dan heeft ze een paar weken vakantie en de rest is ‘workcation’. Dan wandelt, leest en schrijft ze veel. Zo is er voldoende tijd en ruimte om alle opgedane ervaringen te verwerken.

Petra: “In de afgelopen 10 jaar is er een duidelijk patroon in mijn clientèle te herkennen. Het zijn vooral ondernemers, gymnasiasten en Friezen. Veelal mensen die als ‘kopvoeters’ (wandelende hoofden) op hoofdniveau met anderen communiceren. Mensen die intens genieten van dat ‘snelle mentale schaken’ en daar ook ver mee komen. Tot ze merken dat ‘gelijk hebben’ niet gelijk staat aan ‘gelijk krijgen’. Om dromen op alle niveaus te verwezenlijken (persoonlijk, organisatorisch en maatschappelijk) is een gunfactor nodig. En dat vraagt van liefdevolle-leiders-in-wording, dat zij ook vanuit hun hart en buik met anderen gaan communiceren. Dat ze zichzelf en anderen kunnen grootluisteren”.

Grootluisteren

Grootluisteren is, in haar zelf ontwikkelde definitie, het vermogen om via oprecht geïnteresseerde open vragen en passende reflecties zodanig naar mensen, organisaties en systemen te luisteren, dat hun potentieel volledig tot ontvouwing komt ten behoeve van het grotere geheel. Aristoteles noemt deze vervolmaking ‘telos’.

Om deze hoogste vorm van ontwikkeling te bereiken, is het allereerst van belang dat mensen weten wat de waarden (ethos) zijn, die zij genetisch- of als cultureel erfgoed in zich dragen en die zij willen doorgeven, overdragen en cultiveren. Iedere persoon, iedere organisatie, iedere gemeenschap, stad of land heeft een biografie, van waaruit je de belangrijkste waarden en kwaliteiten kunt aflezen. En die je vervolgens naar een nieuw niveau kunt transformeren. Zoals Jan Rotmans ook zegt: ´organisatorische en maatschappelijke transformaties beginnen altijd met persoonlijke transformaties´. En dat vergt tijd, aandacht en het vermogen om je goed te verhouden tot periodes van ‘niet weten’.

Om een volgend niveau van ontwikkeling te bereiken, moet je bepaalde (culturele) overtuigingen, aannames, (voor)oordelen en zekerheden loslaten. Dat brengt angst met zich mee die je moet herkennen, erkennen en kunnen parkeren. Als dat proces gestructureerd doorlopen wordt, dan levert dat uiteindelijk synchroniciteit en magische momenten op. En dat is wat alle moeite om opnieuw zingeving en betekenis te vinden en te creëren, ook echt de moeite waard maakt.

Kun je wat voorbeelden geven?

“Als Friezin zijn voor mij waarden als (taal)vrijheid, eerlijkheid, betrouwbaarheid, eigen-zinnigheid, vakmanschap, trots en trouw aan familie en vrienden belangrijk. Ik leef deze waarden en ik zie ze weerspiegeld in mijn cliënten en opdrachtgevers. Als ik goed naar mijn lichaam luister en naar de wereld die mij omringt, dan merk ik dat ik altijd precies zoveel cliënten krijg als ik aankan. Het is wonderlijk hoe het universum daarin zijn werk lijkt te doen.

“Als ik naar ‘mijn’ provincie Fryslân als geheel kijk, is ‘sportiviteit’ bijvoorbeeld een belangrijke kernwaarde. Toen iedereen nog ‘anti-Duits’ was, droegen de Friezen Gunda Niemann, een van de meest succesvolle schaatssters aller tijden, op handen. Friezen staan voor recht en eigenheid. Ze willen ‘als de donder niet’ dat de Elfstedentocht een ‘Unoxfeestje’ wordt. En als de Groningers als grapje op Facebook dreigen dat ze de provinciegrenzen gaan uitgraven om Friesland af te laten drijven, pareren Friezen dat met een vrolijke ‘boppeslach’: “fijn, dan hoeven we dat zelf niet te doen”.

Voor een bedrijf als VW waren lange tijd ‘veiligheid en betrouwbaarheid’ kernwaarden. Toen ‘winstgevendheid’ de nieuwe kernwaarde werd, leidde dat tot andere keuzes, met andere consequenties.

Van de liefdevolle leiders van de toekomst zal naar mijn inschatting gevraagd worden dat ze in staat zijn om meerlagig naar zichzelf en anderen te luisteren. En ervoor te zorgen dat de mensen naar wie ze luisteren, zich ook écht gehoord voelen. Van maatschappelijke leiders zal worden gevraagd dat ze een goed gevoel hebben of ontwikkelen voor wat er leeft en speelt in verschillende regio’s. Er is geen ontkomen aan dat leiders “pijn moeten durven doen”, bijvoorbeeld door de vrijheid het milieu te vervuilen sterk in te perken. Terwijl ze (we) tegelijkertijd een verbindend Positieve Waarde Propositie of een Positief Toekomst Perspectief bieden, waarvoor iedereen zich intrinsiek gemotiveerd wil inzetten. Dat vergt zelfkennis, reflectiviteit en vakmanschap op vele fronten. Leiders van straks zullen net als vroeger weer goede rentmeesters zijn, die generaties vooruitdenken.”

Hoffelijk Den Haag

Noem eens een voorbeeld van wat er nu nog niet is? “Als ik kijk naar de stad waarin ik woon, Den Haag, en ik kijk naar de stadsbiografie, dan kom ikzelf uit bij “Hoffelijk Den Haag”. Immers: waarden en kwaliteiten als dienstbaarheid en hoffelijkheid zitten van oudsher in de genen van de stad. Die deugden zijn verweven in het zielsplan van de stad. We zijn één van de weinige hofsteden ter wereld.

Hoffelijkheid is ook een kwaliteit die alle 180 culturen die de stad rijk is, kunnen herkennen en waaraan iedere inwoner van de stad op eigen wijze vorm en inhoud kan geven.

Rond Hoffelijkheid zijn oneindig veel nieuwe toepassingen en arrangementen te verzinnen, waarmee de stad zich op de kaart kan zetten. Sterker nog: als de stad ‘hoffelijkheid’ gaat ademen, kan dat voelbare vibraties teweegbrengen, die je kunt vergelijken met de vitale, energieke veerkracht van bijvoorbeeld New York, de robuuste innovatiekracht van Berlijn, of de elegantie van Parijs.

“Hoffelijk Den Haag” allitereert lekker, en is daarom makkelijk te onthouden, uit te dragen en door te ontwikkelen. En deze slogan zou moeiteloos de drie huidige slogans (groene stad aan zee, koninklijke stad en stad van recht en vrede) kunnen includeren. Dat is nog eens zacht cultureel erfgoed dat je met liefde dóór wilt geven”.

Petra Hiemstra (1975) is een opgewekte, nuchtere en ‘oprjochte’ Friezin, met een passie voor de schoonheid van het woord, poëzie, filosofie en literatuur. Als echte ‘Giving Backer’ ontmoet (en verbind) zij graag mensen die, net als haarzelf, ambitieus en maatschappelijk betrokken zijn. Mensen die hun dromen verwezenlijken en die ervoor openstaan om elkaar daarbij te ondersteunen.

Sinds 2010 begeleidt zij vooral succesvolle zelfstandig ondernemers. Deze groep mensen is veelal tevreden met hun leven, en zij willen dat graag zo houden. Zij hebben behoefte aan regelmatige ‘groei-inspiratie’, focus en reflectie, zodat ze vanuit rust langdurig kunnen blijven stralen.

Petra studeerde European Studies aan de Haagse Hogeschool en Bestuurskunde aan de Universiteit Leiden. Ze werkte 10 jaar als fondsenwerver en adviseur European & Public Affairs voor Deloitte, de gemeente Maastricht en de Kessler Stichting, voordat ze overstapte naar Stichting Tot, zusterorganisatie van Stichting Intermin, waar ze intern werd opgeleid tot assessor en carrière coach. In 2014 richtte zij haar eigen bedrijf Haagse Hoogvliegers op.