De emotioneel afwezige moeder – Herkennen en helen van emotionele verwaarlozing in de kindertijd

De emotioneel afwezige moeder – Herkennen en helen van emotionele verwaarlozing in de kindertijd –  De kwaliteit van de moeder-(of ouder)kind-relatie blijkt in belangrijke mate van invloed op de kwaliteit van de relaties die je hebt als volwassene. Kun je als volwassene goede relaties aangaan als jezelf emotioneel niet goed gehecht bent?

In dit artikel bespreek ik het boek De Emotioneel Afwezige Moeder van psychotherapeut Jasmin Lee Cori . Ik vat op basis van haar boek een aantal wezenlijke inzichten en vragen samen, die je jezelf kunt stellen.

In haar boek, waarin het herkennen en helen van emotionele verwaarlozing in de kindertijd centraal staat, beschrijft schrijfster Jasmin Lee Cori hoe belangrijk het is dat je als kind:

• afhankelijk mág zijn;
• emoties direct mág uiten;
• fysieke en emotionele behoeftes mág hebben;
• lief, open, verwonderd, spontaan, vitaal, onschuldig, nieuwsgierig en naïef mág zijn;
• dat je mág groeien en ontwikkelen zonder dag gelijk perfect te hoeven doen;
• dat je mág zoeken naar aanraking, nabijheid, affectie en momenten waarop je je als kind helemaal gezien, gehoord, geliefd en gewenst voelde.

boekbespreking door Petra Hiemstra, 9 december 2023

De Goede Moeder – wie is zij? – De 10 rollen van de Goede Moeder

Lee Cori beschrijft de 10 rollen die wij aan ‘De Goede Moeder’ toedichten en die diep in onszelf, onze cultuur, mythologie en religie zijn ingebed. Uiteraard kun je overal waar ‘moeder’ staat ook ‘vader’ of ‘ouder’ lezen:

1. De moeder als Bron
2. De moeder als Primaire Hechtingsfiguur
3. De moeder als Eerste-Hulp-Bij-Alles
4. De moeder als Erkenner, Vertaler, Benoemer en Regulator van emoties en gebeurtenissen
5. De moeder als Voedster
6. De moeder als Spiegel
7. De moeder als Stimulator en Cheerleader
8. De moeder als Mentor
9. De moeder als Beschermer
10. De moeder als Veilige Basis

Positieve Moeder-Kind gevoelens sterken onze identiteitsvorming

Lee Cori stelt: als een kind een positief gevoel bij zijn moeder heeft, heeft hij het gevoel: ik hoor bij Moeder, ik ben uit haar voortgekomen, ik lijk op haar, mijn moeder is bij mij betrokken, mijn moeder bereid mij een warm welkom in de wereld, mijn moeder is blij met mij. Deze positieve gevoelens maken een wezenlijk onderdeel uit van onze identiteitsvorming. Tegelijkertijd is Lee Cori realistisch en stelt ze dat geen moeder altijd aan alle rollen kan voldoen en dat dat (gelukkig!) ook niet hoeft.

Of en hoe onze moeder/vader/verzorger reageert op onze relationele en affectieve kind-behoeften, kan een belangrijke voorspeller zijn van hoe we later in ons leven omgaan met vraagstukken van betrokkenheid, nabijheid en gezonde grenzen. Het kan bepalen of we in onze relaties:

• prettig of eenzaam voelen;
• of een gevoel van tekort of overvloed ervaren, en;
• of we staat zijn tot het aangaan en onderhouden van intieme relaties die gestoeld zijn op een volwassen en liefdevolle wederkerigheid.

Wezenlijke vragen die Lee Cori door het hele boek heen stelt en die antwoord kunnen geven op de kwaliteit van jouw persoonlijke moeder-kind-relatie zijn bijvoorbeeld:

• Stel dat je terug zou kunnen gaan naar het moment dat je je in je moeders baarmoeder bevond. Hoe voelde je moeders energie aan? Hoe welkom voelde je je al in de baarmoeder?
• Welke herinneringen heb je die staven dat je moeder blij met en trots op je was?
• In hoeverre ben je er trots op een kind van je moeder te zijn? Hoe identificeer je je in relatie tot je moeder?
• Op een schaal van 1-10: hoe betrokken voel jij je bij je moeder?
• Op een schaal van 1-10: hoe betrokken was jouw moeder in je jeugd bij jou? Is dit gedurende je leven veranderd? Waarom of waardoor?
• Als iemand zegt: wat lijk je op je moeder! Hoe voelt dat dan voor jou?
• Als je één kwaliteit of vaardigheid mag noemen die je moeder (of vader/verzorger) miste, wat was dat dan?
• Op welke levensterreinen was je moeder betrokken en op welke terreinen was ze afwezig?
• Als je ook een vader of verzorger had, had deze dan hetzelfde of een ander patroon?
• Wat weet je over je moeders eigen jeugd en hechting? Hoe denk je dat zij haar jeugd ervaren heeft? Wat was voor haar belangrijk in haar volwassenwording? Waarom kreeg ze kinderen?
• Kun je boosheid of verdriet voelen om hetgeen je als kind gemist hebt? Kun je je boosheid of verdriet ‘eruit schrijven’/tekenen/schreeuwen? Ik ben boos omdat … En: Onder deze boosheid voel ik …
• In hoeverre had je als kind ALS-DAN gedachtes als: ALS ik moeder niet verontrust, DAN … ALS ik niet huil, DAN … ALS ik haar trots maak, DAN … ALS mijn moeder over haar depressie heen zou komen / in therapie zou gaan, DAN …
• Is er iets in je leven of in jezelf dat je dierbaar is, dat je nu niet beschermt en koestert?
• Als je nadenkt over jouw emotionele tekorten als kind, hebben die dan een ‘geur, gevoel of beeld’? Hoe hebben deze geuren, gevoelens en beelden jouw leven tot nu toe beïnvloed?

Wat zijn de oorzaken van slechte hechting en/of het ontbreken van een emotionele moeder-kind band?

Als belangrijkste redenen voor een kwalitatief slechte of ontbrekende emotionele moeder-kind band noemt Lee Cori depressie en onopgelost trauma. Ook merkt ze op dat de manier waarop we onze samenleving hebben ingericht (denk: werk-privé balans) niet optimaal bijdraagt aan het faciliteren en stimuleren van een gezonde moeder-kind band. Goed afgestemd moeder- en ouderschap kost nu eenmaal tijd, aandacht en energie. Als we niet voldoende voeding, support, spiegeling en stimulans hebben ervaren, kunnen we, zegt Lee Cori: “In the language of John Bradshaw – schrijver van het boek Homecoming: Reclaiming and Championing your Inner Child – your defects can then be recoginzeds as deficits – things you have missed.” Oftewel: we kunnen onszelf schamen of verwijten dat we zaken niet kunnen of zijn – in plaats van dat we beseffen dat onze “tekortkomingen” voortkomen uit ’tekorten’ uit onze jeugd.

Hoe veilig ben jij gehecht in je relaties in het hier en nu? Doe hier de hechtingsstijlen test:

1. Ik voel me In Beslag Genomen Stijl
   A. Ik maak me geregeld zorgen dat mijn romantische partners niet écht van me houden of bij me willen blijven. Ik kan me bij tijd en wijle obsessief en jaloers gedragen, zelfs in vriendschappen.
   B. Soms schrik ik mensen af met mij intense behoefte aan nabijheid.
   C. Ik begrijp het niet dat andere mensen mijn behoeftes niet zien. Als ze om me zouden geven, zouden ze me niet zo laten lijden.
2. Ik heb aan mezelf genoeg Stijl
   A. Ik houd er niet van om afhankelijk te zijn van anderen. Dat lijkt me een recept om gekwetst te worden.
   B. Ik laat liever niet mijn kwetsbare kanten aan anderen zien. Ik zou liever helemaal niet kwetsbaar willen zijn!
   C. Ik word nerveus als iemand me te nabij komt.
3. Veilig Gehecht Stijl
   A. Ik voel me comfortabel bij het afhankelijk zijn van anderen en van hun afhankelijkheid van mij.
   B. Ik vind het relatief makkelijk om relaties met mensen aan te gaan en hen nabij te zijn.
   C. Ik vertrouw erop dat anderen er voor mij zullen zijn (in de meeste gevallen) als ik hen nodig heb.
4. Obsessief Zorgende Stijl
   A. Ik ben anderen nabij als ik aan hun wensen en noden tegemoet kom.
   B. Ik dank dat als ik voldoende aan hun wensen en noden tegemoet kom, ze me niet zullen verlaten.
   C. Het lijkt alsof er niet genoeg ruimte is voor ons beider noden en behoeftes.

Hechtingstijlen – Grootluistervragen

Vragen die je jezelf over je huidige of gewenste relaties kunt stellen zijn:

• In welke behoeftes of noden voorziet/voorzien mijn huidige of gewenste relatie(s)?
• In hoeverre zorgen ik en mijn vrienden/partner evenredig voor elkaar?
• In hoeverre is er een ouder-kind element of behoefte aanwezig in mijn huidige of gewenst relatie(s)? In hoeverre ben ik me en zijn we ons daar bewust van? Zijn deze behoeftes bespreekbaar?
• In hoeverre kunnen mijn vrienden/partner en ik elkaar in alle veiligheid vasthouden, koesteren en nabij zijn zonder verdere seksuele intenties of acties?

Wat kun je doen, als je je als kind emotioneel verwaarloosd hebt gevoeld en onthecht bent geraakt?

Cori Lee schrijft dat heel waardevol en betekenisvol kan zijn om in je volwassen leven een ‘Goede Moeder’ te zoeken en te vinden. Iemand die je alsnog kan geven en leren wat je als kind hebt gemist. Als de keuze daarbij valt op een therapeut, luistert die keuze wel nauw stelt ze: “Generally, brief therapies and cogintive-behavioral therapies cannot be expected to provide much to those dealing with early childhood wounds. Stated one way, such therapies may affect the neo-cortex, the thinking brain, but never reach the emotional brian. I most cases, the emotional brain wil need to unload its traumas and release its defenses, and this happens most easily in a safe, nurturing relationship that delvelops over time. Also, according to psychiatrists Thomas Lewis, Fari Amini, and Richard Lannon, authors of A General History of Love, what allows the emotional brain )limbic brain) of a person to change, is falling into libic resonance with the therapist and being tuned by the therpaist’s emotinal brain, just as the baby’s brain was originally tunes by the mother’s. This generally takes a number of years: there is no quick fix for reprogramming the emotional brain.”

Kijk ook: Dr. Thomas Lewis on The Power of Love (youtube)

Belangrijk bij de keuze van een therapeut is diens vermogen en diens bereidheid om langdurig persoonlijk, emotioneel consistent beschikbaar te zijn, op een professionele manier waarin, indien gewenst, aanraking, voorbeeldgedrag en positieve affirmaties mogelijk zijn en waarbij tegelijkertijd heldere grenzen gerespecteerd worden.

Uiteraard kunnen ook vrienden, dierbare groepen mensen: zoals collega’s van het werk, leden van je vereniging, mensen met wie je via internet dezelfde interesses deelt of  je ‘zelf gekozen familie’ ook een belangrijke rol spelen in het ons nabij zijn op belangrijke momenten in ons leven. Ook zij kunnen ons in een latere fase van ons leven helpen ons verbonden te voelen in ons bestaan hier op aarde.

Meer lezen over emotionele verwaarlozing en/of hechtingstijlen? Literatuurtips

• Undefended Love van Jett Psaris en Marlena Lyons
• Veerkracht of Geheugen voor geluk van Richard Hanson – die het model HEAL ontwikkelde waarmee je het goede weer in je leven kunt opnemen.
• Het onverwoestbare kind van Lillian B. Rubin
• De eerste 1000 dagen – Het fundamentele belang van een goed begin van Tessa Roseboom
• Gelijk goed beginnen van Tessa Roseboom
• Mother Hunger – How Adult Daughters Can Understand and Heal from Lost Nurturance, Protection, and Guidance – Kelly Mcdaniel

• De vijf talen van de liefde Gary Chapman

• I’m Glad My Mom Died – Jennette McCurdy

Podcasts of kijken
Podcast: The Therapy Chad Podcast met Jasmin Lee Cori
Interview met Allison Josephs – in het kader van Jews in the City