Japans begrip Ma biedt ruimte en tijd in periodes van ‘niet weten’

Japans begrip Ma biedt ruimte en tijd in periodes van ‘niet weten’ – In al mijn coachtrajecten is er een fase waarin zowel de coachee als ik het ‘niet-weten’. Meestal treedt deze fase op na gesprek 3 of 4. Gemiddeld duurt deze fase een week of 6 tot 8. In deze fase duikt de coachee naar het diepste van zijn of haar ziel om daar de antwoorden te vinden op de drie kernvragen die in onze coaching centraal staan: “Wie ben ik NU? Wat wil ik NU? En: wat wil het leven van mij de komende jaren?” De Japanners hebben hier een mooi begrip voor, dat mijn coachees steun geeft in deze fase: Ma. In dit artikel lees je er meer over.

door Petra Hiemstra, 1 mei 2024

De fase van het niet-weten in een coachtraject

De fase van het niet-weten treedt op, nadat we (meestal in 3 of 4 sessies) uitgebreid hebben stilgestaan bij de biografie, waarden, vaardigheden en ontwikkelwensen van de coachee. Samen hebben we dan gekeken naar diens pijn, plek (in gezin en organisatie), parels, patronen en programmeringen. Als er niet-helpende overtuigingen zijn, buigen we die om.  Voorzichtig maken we ons klaar, om alles wat niet meer dienend is, los te laten. Dat loslaten kan op van alles betrekking hebben: een partner, vriendschap, huis, werk, overtuigingen. Dat loslaten is spannend, omdat het nieuwe immers nog niet zichtbaar is. Het vanuit vertrouwen loslaten gaat echter veel makkelijker als je wéét dat ieder persoonlijk, organisatorisch of maatschappelijk transformatietraject een fase van niet-weten kent. Dat zo’n fase gemiddeld 6 tot 8 weken duurt (bij gezonde personen, projecten en processen). Dat je persoonlijke of team coach juist in deze fase als vangnet fungeert, zodat je er niet doorheen valt. Als het goed is, vertelt je coach je dat je je actief tot deze fase te verhouden hebt. En, het allerbelangrijkste!, dat er licht gloort aan het einde van de tunnel …

Gelukkig zijn er zeker zaken die we juist in deze fase van het ‘niet-weten’ kunnen doen. Voluit durven dromen bijvoorbeeld. Moodboards maken. Dromen visualiseren zodat ze in een latere fase kunnen materialiseren. Naasten bij het ontwikkelingsproces betrekken door het uitvragen van een 360-graden reflectie.

Voor HR adviseurs en leidinggevenden is het goed te weten dat deze periode bestaat om medewerkers ook de tijd en de ruimte te kunnen geven het proces optimaal te doorlopen. Pas als zij het antwoord hebben verkregen op deze vragen, kunnen we dit concretiseren in helder een persoonlijk ontwikkel- of zakelijk businessplan of in het ontwerpen van een ‘functie op maat’.

Het Japanse begrip Ma biedt inzicht in periodes van ‘niet weten’ en chaorde

Tegen deze fase van ‘niet weten’ bestaat bij ons in het Westen vaak weerstand. We begrijpen het niet. Zijn wars van onzekerheid. Willen die innerlijke weerstand tegen het ‘niet weten’ ook zo snel mogelijk uit de weg werken. Dat is jammer, want helaas: zo werkt het niet.

Het doorlopen van fasen van ‘niet weten’ en chaorde om tot ‘innerlijk weten te komen’ is in persoonlijke, organisatorische en ook maatschappelijke transformatieprocessen een functionele en ook noodzakelijke fase. Een fase die tijd en ruimte nodig heeft en die een geheel eigen dynamiek kent.

In het oosten wordt deze periode op veel natuurlijker wijze omarmd. Japanners hebben er een heel mooi woord voor: ‘Ma’. Dit korte twee-letter woord dat ‘ruimte en tijd’ ineen verbeeldt, wordt door Ho en Voorthuis in maar liefst zeven pagina’s uitgewerkt.

Passend bij het 4e principe voor meer dagelijkse genialiteit, DaVinci’s ‘sfumato’, omschrijven we “Ma” bij persoonlijke coachtrajecten als een Donkere Nacht van de Ziel.  Het concept van de Donkere Nacht van de Ziel verwijst naar een periode van diepe spirituele transformatie en groei. Het is een term die is bedacht door de mysticus en dichter Johannes van het Kruis, die het gebruikte om een stadium in de spirituele reis te beschrijven waarin het individu een diep gevoel van leegte en spirituele duisternis ervaart.

Het Japanse begrip Ma (間) bestaat uit twee delen, 門 betekent deur of opening en 月 kan vertaald worden als zon of maan.

De twee karakters samen beschrijven het moment dat maanlicht door een gat of deuropening schijnt. In deze beschrijving wordt de suggestie gewekt dat de opening, oftewel de leegte, de grootste invloed heeft op wat er gebeurd; het licht schijnt er namelijk doorheen. De aanwezigheid van de opening is namelijk essentieel voor het ontstaan van het moment. De leegte van de opening versterkt het moment waardoor maanlicht op de grond geprojecteerd wordt. Ma beschrijft op deze manier een moment van overgang. Het is de interval tussen twee gebeurtenissen of dingen in tijd, het is echter niet een interval van contrast maar een interval dat verbindt. In de Japanse muziek kunst wordt Ma doelbewust ingezet als een pauze of een stilte tussen twee noten of geluiden.

Zelf ben ik deze periodes van niet-weten steeds beter gaan herkennen en omarmen. Inmiddels kan ik er zelfs ook naar verlangen en regel ik het zo dat ik deze fases kan doorbrengen in een fijn hotel, ergens in de bergen in Zuid-Duitsland. Zodat het proces zo comfortabel mogelijk is. Ik weet immers wat het oplevert …

Het goed doorstaan van deze tussentijd levert synchroniciteit op

Als mijn coachees de moed hebben om de fase van het niet-weten met open geest, open hart en open ziel tegemoet te treden, dan is mijn ervaring dat zij vrijwel altijd de rode draad in hun leven vinden. Dat ze helder krijgen waar het voor hen de komende tijd écht over gaat. Zodra we heldere doelstellingen op de 8 belangrijkste leefgebieden hebben geformuleerd, gaan we ‘lopen’. Ik vraag mijn coachees om bereid te zijn tenminste 60 acties te ondernemen om hun ideale partner, huis, vrienden, baan of onderneming te vinden (of te creëren). Zelf blaas ik hen vanaf dat moment ook graag warme wind onder de vleugels. Ik verbind hen met mensen in mijn netwerk die hun dromen concreet stappen verder kunnen brengen. In 95% van alle coachtrajecten lukt het mijn coachees om hun dromen en doelen te bereiken, het grootste deel vaak al binnen een jaar. Die synchroniciteit blijft het mooiste én meest magische deel van het coachtraject.

De Wijsheid van het Niet Weten

Meer lezen over dit thema? Lees het boek De Wijsheid van het Niet Weten van Estelle Frankl. Aanrader

En Suzanne Valkman tipte nog deze literatuur (waarvoor DANK!):
De Stille Stem – Niet-weten als levenshouding van Jan Oegema
Handboek voor Tijd van Kees Gabriëls en Jan de Dreu