De goede voorouder – Roman Krznaric I Boekbespreking

De Goede Voorouder – In zijn nieuwste boek schrijft publieksfilosoof Krnzaric over hoe we verder kunnen kijken dan onze eigen generatie lang is en hoe we kunnen groeien in onze rol als toekomsthouder. De belangrijkste vragen die we onszelf (en elkaar) moeten stellen volgens hem, zijn: Zijn we een goede voorouders? Wat zouden onze nazaten wensen dat wij beter voor hen gedaan hadden? Welk ‘legaat’ willen we voor onze kinderen creëren? Hoe kunnen we toekomstige generaties binnen onze cirkel van betrokkenheid trekken, zodat we de noodzaak inzien om namens hen in actie te komen?

boekbespreking door Petra Hiemstra – 2 oktober 2021

De ’tirannie van het nu’ bestaat uit het korte termijndenken

De grote problemen van onze tijd worden ingegeven door onder andere een chronisch gebrek aan vertrouwen, een intense angst voor schaarsheid en een niet te onderschatten aan behoefte aan consensus om problemen zoals als een mondiaal voedsel- en watertekort en het instorten van ons ecologische systeem (denk aan het verbleken van het koraal en de ernstige krimp van insectenpopulaties) op te pakken. Deze zaken maken, dat we vooral alleen aan de korte termijn denken en leven we in de ’tirannie van het nu’. We hechten doorgaans meer waarde aan onmiddellijke beloningen die we vaak ook een hogere directe waarde toekennen, dan aan toekomstige. Dit zorgt voor een perspectiefcrisis. Door deze manier van denken plegen we koloniale roofbouw op onze eigen toekomst.

Beschavingstransformatie naar de Beschaving van het Lange Nu

Krznaric: “De heersende cultuur van ideeen bepaalt in welke richting een samenleving beweegt, wat denkbaar en ondenkbaar is, wat mogelijk en onmogelijk is. Factoren als economische structuren, politieke systemen en technologie spelen alle een cruciale rol, dat is waar, maar onderschat nooit de kracht van ideeën. Met dit boek wil ik uitgangspunten bieden voor de ‘beschaving van het Lange Nu’, een beschaving die haar koloniale mentaliteit, die toekomstige generaties tot slaven van het heden maakt, heeft afgeworpen. Dit is het moment om te erkennen dat de mens door collectieve inzet, vastberaden wilskracht en een inspirerend toekomstbeeld ver vooruit kan denken en handelen en de contouren van de geschiedenis kan veranderen. De beste manier waarop een soort – dus ook de onze – zich kan verzekeren van een lang leven, is om het ecosysteem waarin ze is ingebed te behouden en zich er volledig aan aan te passen. Dat wil zeggen: goed zorgen voor de rivieren, de grond, de bomen, de bestuivers, de lucht die we inademen. Het betekent dat we de ingewikkelde relaties die het levensweb in stand houden en onze evolutie mogelijk hebben gemaakt respecteren en ontzien.

Korte termijn denken wordt volgens Krznaric gevoed door o.a.:

1. De tirannie van de klok – sinds de middeleeuwen is de tijd in een stroomversnelling gekomen
2. Digitale afleiding – we laten aandacht opslokken door technologie
3. Politiek presentisme – we kijken niet verder dan de volgende verkiezing
4. Speculatief kapitalisme – we hebben een systeem gecreëerd van onstabiele financiële markten die hoge pieken en diepe dalen kennen
5. Genetwerkte onzekerheid – we zien een toename van wereldwijde risico’s en besmettingen (denk Covid)
6. Continue vooruitgang – we streven naar eindeloze economische groei

Gelukkig is er optimisme (vrolijke gezindheid) en hoop (actief inzetten op en vasthouden aan het vooruitzicht van succes)! De geschiedenis van de mens is immers ook een geschiedenis van het vermogen om als jager/verzamelaar ‘cognitieve kaarten te ontwikkelen’ om jaag- en verzameltochten te plannen. Grootmoeders geven al eeuwenlang essentiële zorg aan kinderen en verlengen zo de intergenerationele horizon. Vele coöperatieve samenwerkingsverbanden zijn gebaseerd op vertrouwen, wederkerigheid en empathie. En ook de vooruitgang van de stenen-werktuigtechnologie berust op ons vermogen om complexe opeenvolgende bewerkingen te plannen toekomstige doelen te bepalen.

Ministeries voor Toekomstige Generaties

Wereldwijd zien we ook interessante ‘vertalingen’ van dit kathedraaldenken in politiek-bestuurlijke instituties en verankering van de belangen van toekomstige generaties in het rechtssysteem en de grondwet. Zo:

• heeft Wales (en had Israël) een Commissaris voor Toekomstige Generaties;
• heeft Finland een parlementaire ‘Commissie voor de Toekomst;
• benoemde Zweden een Raad voor de Toekomst;
• hebben de Verenigde Arabische Emiraten een Ministerie van Kabinetszaken en de Toekomst;
• hadden Hongarije en Malta een Ombudsman Toekomstige Generaties;
• streeft de politieke beweging Future Design in Japan ernaar de belangen van toekomstige generaties mee te wegen in de politieke besluitvorming (geïnspireerd op het 7-generatiebeginsel van de Irokezen);
• is het belangrijkste doel van het Centrum voor Strategische Toekomsten in Singapore om meer vooruitziend vermogen te ontwikkelen;
• wil de Long Now Foundation in Californië onze verbeeldingskracht maar liefst met 10.000 jaar oprekken;
• nam Tunesië in de grondwet een Commissie voor Duurzame Ontwikkeling en de Rechten van Toekomstige Generatie op;
• ging Bolivia voorop in de strijd voor planetaire rechten door het aannemen van de Wet van Moeder Aarde, die de natuur dezelfde rechten geeft als de mens;
• deed Nieuw Zeeland hetzelfde voor de Whanganui, een rivier die voor de Maori heilig is;
• scoren landen als IJsland, Zweden, Nepal, Zwitserland en Denemarken het hoogst (2019) als het gaat om rekening houden met toekomstige generaties, als we kijken naar de Intergenerationele Solidariteitsindex, zoals deze is bedacht door interdisciplinair wetenschapper Jamie McQuilkin Zij laten zien dat als er voldoende kritische massa is die het lange termijn denken omarmd, er veel mogelijk is;
• lopen vrouwen in dorpen als Buri Goalini voorop bij de energierevolutie op het platteland van Bangladesh, waar ze zonnepanelen installeren en onderhouden.

Krznaric gaat mee in Polly Higgins pleidooi om ‘ecocide’, de grootschalige vernietiging van de natuur, op korte termijn te gaan beschouwen als het juridische equivalent van genocide of etnische zuivering, zodat verantwoordelijken vervolgd kunnen worden door het Internationaal Gerechtshof in Den Haag.

En verder ziet hij ook een enorm potentieel voor de slagkracht van ‘zelfvoorzienende bioregionale stadstraten’, zoals omschreven door ecoloog William Rees, die hun ecologische voetafdruk vele malen kunnen en ook moeten verkleinen door hun lokale ecosystemen veel beter te integreren in plaats van dat ze erop parasiteren.

Lange termijn & kathedraaldenken

1. Een nederigheid tegenover de ‘diepe tijd’ – het besef dat we een stipje op de kosmische kalender zijn
2. Erflatersmentaliteit – goed herinnerd worden door het nageslacht
3. Intergenerationele rechtvaardigheid – denk 7 generaties vooruit
4. Kathedraaldenken – plan projecten die verder reiken dan een mensenleven, denk aan: de Trappiramide in Saqqara, Egypte, de Munster van Ulm (DL), de Sagrada Familia in Spanje, de sintoschrijn Ise Jingu in Japan, de Chinese Muur, het Panamakanaal, de Trans-Siberie spoorlijn, herbebossingsprogramma’s zoals Tokugawa in Japan, de Amerikaanse Grondwet, de Europese Unie, het éénkindebeleid in China en aan kunstprojecten als de Tienduizendjaarklok of de Bibliotheek van de Toekomst in Noorwegen
5. Holistisch voorspellen – stel je meerdere wegen voor die de beschaving zou kunnen volgen
6. Trancecent doel – streef naar een gedijende wereld hier op aarde

Tijdrebellen

Het mooie is dat grote projecten en processen zowel ’top-down’ als bottom-up tot stand komen en dat ‘niets eeuwig doorgroeit’. Krznaric merkt op: “Dat er een stille revolutie gaande is, die beoogt, onder leiding van een pionierende generatie tijdrebellen die haar tanden heeft gezet in een radicale poging om een nieuw politiek model te scheppen dat ik ‘diepe democratie’ noem. Het is hun ambitie om de tijdhorizonnen van het democratische bestuur te verlengen en te redden uithanden van de kortzichtige politici die het nalaten verder te kijken dan hun neus lang is, meegesleept als ze worden door de wervelwind van de verkiezingen, opiniepeilingen en de waan van de dag”.

Telos

De astronoom Carl Sagan merkte op dat ook een samenleving een telos moet hebben dat haar richting geeft, ‘een langetermijndoel en een heilig project’.

Een leuke vraag die hij ons in dit kader voorlegt is: Als je honderd miljoen Euro zou krijgen met de opdracht die te bestemmen voor het welzijn van de mensheid, hoe zou je dat dan doen? Hoe zou je het geld verdelen over verschillende landen en maatschappelijke groepen én hoe zou je het verdelen over de tijd? Met andere woorden: hoeveel zou je reserveren of bestemmen ten bate van toekomstige generaties en voor hoeveel generaties precies?

Is De Goede Voorouder écht iets voor jou?

Je kunt het boek De Goede Voorouder direct bestellen bij je Bol.com of Managementboek.nl

Krznaric schreef ook de prachtige boeken Empathie en Carpe Diem, over de geschiedenis van een culturele kaping

De winnaars van het boek De Goede Voorouder zijn: Marieke Dekker en Patricia van Andel.
Van harte gefeliciteerd!

Niet gewonnen? Niet getreurd. We verloten iedere nieuwsbrief interessante HB  literatuur en de winkans is best groot. Dus gewoon opnieuw proberen!