Van systeemslaaf tot systeemtransformator! door Ricardo Buitinga

Dat denk ik ook als ik de meeste mensen uit de trein naar hun werk zie lopen: of ze hebben de saaiste baan op aarde of we doen met zijn allen iets fout. Hoe kan het anders dat ik ’s ochtends al die bedrukte gezichten zie en ’s middags, als mensen weer naar de trein gaan, het plezier weer terug is? Volgens mij komt het omdat we van het ene systeem (onze familie, gezin, stad, wijk, buurt) naar het andere systeem (ons werk) lopen en niet of nauwelijks verbinding tussen deze systemen leggen. We zien ze zelden of nooit als één geheel en dat is een gemiste kans.

Systeemverandering

Semler besloot het bedrijf toch over te nemen en het systeem te veranderen. In het kort gooide hij meer dan drie kwart van de managers eruit, gaf iedere medewerker van schoonmaker tot baas een gelijke deling van de winst en gelijk beslissingsrecht over o.a. de koers en het aannamebeleid van het bedrijf. En passant kwam hij erachter dat aan deze verandering een grens zat. Op een gegeven moment lukte het namelijk bijna niet meer om mensen aan te nemen. Wat bleek? Er waren geen mensen meer die de zelfstandigheid, integriteit en verantwoordelijkheid aan konden die het vraagt om in een organisatie te werken waarin je de vrijheid en ruimte krijgt om volledig vanuit jezelf te opereren. Daarvoor moet je namelijk vertrouwen op jezelf. En dat vertrouwen en die vrijheid constateerde Semler, werd niet aangeleerd in het Braziliaanse onderwijs. Vandaar dat hij inmiddels eigen scholen opricht. Hij kwam er dus achter dat systemen met elkaar verbonden zijn en je niet het ene systeem diepgaand kunt verander zonder ook het andere systeem aan te pakken. Zijn bedrijf is inmiddels een van de succesvolste bedrijven in Brazilië en Semler een internationaal veel gevraagd spreker en schrijver van managementboeken.

Verbinding

Hoe komt het dat mensen zichzelf niet meenemen naar hun werk en niet vertrouwen op hun
kennis en kunde? In Nooit af, van Martijn Aslander en Eric Witteveen, staat een prachtig voorbeeld van vakgenoten van mij. De communicatieprofessionals hebben opdracht om een full colour brochure te maken over hun bedrijf. Daar doen ze in deze digitale tijden ruim een week over. Er moet overlegd, een concept gemaakt, dat moet langs allerlei mensen die er ook wat van vinden, planning gemaakt voor ontwerp en vormgeving, offertes voor drukkers aangevraagd enzovoort. Diezelfde professionals werken in hun vrije tijd- ander boeiend onderwerp verschil tussen werktijd en vrije tijd…- bij een korfbalvereniging. Daar maken ze samen in twee avonden een digitale nieuwsbrief en mailen die naar alle leden! Wat zou er gebeuren als ze die kennis en kunde nu eens inzetten op hun werkplek? Zouden ze niet met veel meer plezier hun werk doen? Omgekeerd:

waarom nemen mensen hun werk niet mee naar hun omgeving?

Ik werk veel met ambtenaren die beleid moeten maken voor de wijk, stad of het land waar ze wonen. En terwijl ze dat doen, vergeten ze wat op de plek waar ze wonen, ertoe doet voor hun beleid. Ze gaan zelden of niet door de wijk lopen of fietsen om te kijken wat er speelt, ze denken niet na over de waardevolle informatie die de gesprekken met de buren opleveren, maar gaan achter hun beeldscherm een prachtig beleidsplan schrijven. Daar hebben ze het over met hun collega’s en niet met hun buren. Ze leven als het ware in twee werkelijkheden. En ze zijn oprecht verbaasd als het beleidsplan niet aansluit bij de wensen van de bewoners in wijk, stad of land. Burgers accepteren het niet langer, niet betrokken te zijn bij belangrijke ontwikkelingen in hun buurt. Sterker nog: ze geven die steeds vaker zelf vorm. Professionals trouwens ook. Denk aan het succesvolle buurtzorg. Vele verpleegkundigen willen terug naar menselijke waardigheid in de zorg. Dat vraagt een alertheid én een nieuwe houding van professionals bij de overheid én het bedrijfsleven.

De tijd van “command & control” is echt voorbij, stelt ook voormalig McKinsey-adviseu en systeemdenker Frederic Laloux in zijn veelgelezen boek Reinventing Organisations. Het devies is nu: sense & respond. ‘Een stad, organisatie of bedrijf is een levend organisme.’ In een interview in MT stelt hij: ‘Het besef is aanwezig dat het zo niet verder kan. Dat zowel de mens als de natuur steeds verder uitgeput raakt. Niemand is nog een voorstander van huidige organisaties, maar niet iedereen is bereid om radicaal anders te denken of het werk anders te organiseren. De tijd lijkt er nu rijp voor te zijn.”

Evolutionair-Cyaan (Laloux)

Wat is het dat mensen deze verbinding in zichzelf niet leggen? Als je bedrijven “cyaan” wil maken, zoals Laloux bedrijven beschrijft die gebaseerd zijn op zelfontplooiing en zelfsturing (denk aan Buurtzorg), dan heb je mensen nodig die de angsten van hun ego controleren, die groter worden dan enkel hun ego en leren te vertrouwen in de overvloed van het leven. Mensen die op dat niveau denken en doen gaan uit van vertrouwen en overvloed en niet van angst en schaarste. En precies dat is hoe systemen weer als een geheel kunnen gaan werken. Als mensen (weer) vertrouwen op zichzelf en er vanuit gaan dat er altijd genoeg is van alles en hun angsten onder ogen zien. Als dat lukt, ben je verbonden met jezelf en leg je daardoor de verbinding tussen de verschillende rollen die je hebt in je leven.

Systeemverbindingen en transformaties worden dan vele malen gemakkelijker om te maken.

Dus: leef in overvloed en niet in schaarste! Vertrouw op jezelf. Dan zie ik binnenkort misschien ook ’s ochtends het plezier op de gezichten van mensen die Den Haag CS verlaten.

Ricardo Buitinga I Eigenaar van Balans Communicatie een bedrijf dat zich toespitst op ontwikkeling van mensen die
werken in transformatie-, samenwerkings- of verandertrajecten en zich gesteld zien voor het realiseren van maatschappelijke opgaven.

Wil je ontdekken hoe je kunt vertrouwen op jezelf en uitgroeit tot een leider die drager is van toekomstige persoonlijke, organisatorische en/of maatschappelijke transformaties?

Schrijf je dan in voor onze leergang Bouwen aan vertrouwen of wandel op vrijdag 17 juni van 08:30 tot 10:00 uur met ons mee! We wandelen in vertrouwen en stellen elkaar vragen als: Vertrouwen waar haal je het vandaan? We vertrekken bij Julia’s naast Den Haag CS 🙂 kosten: € 15 inschrijven door een mail te sturen naar: ricardobuitinga@gmail.com. Je kunt je voor deze wandeling ook inschrijven onder ‘agenda’.