Familie geschiedenis is van invloed op wie jij nu bent

Familie geschiedenis – Professionals die met mensen werken zijn zelf hun belangrijkste instrument. Daarom is het voor hen essentieel om voor zichzelf te zorgen en zichzelf te kennen. Te beginnen bij de basis. Waar kom je vandaan? Hoe ben je geworden wie jij bent? Welke talenten heb jij door jouw levensverhaal ontwikkeld?

door Janine Koppers, 26 februari 2020 sociaal agoog, energetisch werker, coach, trainer, spreekster, sensitief pionier

Familie geschiedenis – Tijd voor een geologisch zelfonderzoek.

De salontafel in mijn ouderlijk huis heeft een stenen tafelblad, vol met fossielen. Trilobieten, ammonieten… en nog veel meer stenen dieren waarvan ik de naam niet meer ken. Mijn vader, bioloog, wees vaak naar de tafel en zei: “Dat zijn je voorouders.” Ik keek naar de vormen in de versteende zeebodem. Hij ging verder: “Stel je voor, een onafgebroken lijn van leven van deze prehistorische dieren naar jou.” We poetsten samen de tafel met meubelspray, totdat alle voorouders weer glommen.

Vanaf mijn kindertijd heb ik me verdiept in de vraag hoe mensen worden wie ze zijn. Een zoektocht die wordt gedreven door mijn persoonlijke vragen en die mij ook professioneel als sociaal agoog en als energietherapeut in staat stelt om mijn cliënten beter van dienst te zijn. Mijn zoektocht loopt langs meerdere disciplines en vakgebieden. En wat mij duidelijk is geworden is dat als we een mens als losstaand wezen beschouwen we hem of haar te kort doen. We staan niet op onszelf als eilandjes in een zee van “anderen”. We zijn onherroepelijk verbonden met elkaar.

Overdracht – programmering voor toekomstige generaties

In (psycho)therapie kijkt men naar het gezin van herkomst om gedragspatronen te ontrafelen. Daar ligt veel informatie over waarom je bent zoals je bent. Was het veilig thuis? Kon je zeggen wat je dacht? Ben je gesteund? Veilig gehecht? Het geeft veel inzicht en kan ook tot mildheid stemmen in relatie tot eigen onhandigheden.

Als we de scope vergroten zien we verschillende vormen van overdracht tussen generaties: genetisch (en ook epigenetisch), cultureel, energetisch, door opvoeding en systemisch. En die overdracht beperkt zich niet tot het kerngezin. Er zijn (nog) geen harde grenzen aan te geven welke eigenschappen op welke manier worden overgedragen. Wel is het duidelijk dat de overdracht een functie heeft voor de menselijke soort. We overleven als we kunnen voortbouwen op de kennis van onze voorouders. Dan hoeven we letterlijk het wiel niet iedere keer opnieuw uit te vinden.

Familie geschiedenis geeft je toegang tot kennis van vorige generaties

Ik doe soms dingen zoals die in de traditionele Surinaamse cultuur worden gedaan, terwijl ik in een volledig Nederlandse omgeving ben opgegroeid. Ik zet bijvoorbeeld mijn boodschappentas liever niet op de grond neer. Voor mij heel vanzelfsprekend, maar het levert wat onbegrip op van mijn partner, die vindt mij hysterisch als ik met een veel te zware tas met boodschappen in mijn hand mijn sleutels uit mijn zak probeer te vissen. Maar ja, een deel van mijn genen komt uit een tropisch land, waar er zomaar ongedierte je tas in kan kruipen als je hem op de grond zet. Zo zijn er meer dingen die mij opvallen, omdat ik in een Nederlandse context leef. Zo wil ik bijvoorbeeld weten wie het eten op een feestje heeft bereid voordat ik het opeet. Ik vraag automatisch: “Wie heeft het gemaakt?” Pas als ik dat weet steek ik de snack in mijn mond. Een Surinaamse collega moest ervan grinniken. Ze herkende het gedrag vanuit haar moederland. Een land waar ik nooit ben geweest. Ik doe vanaf mijn kindertijd rituelen die mijn in Suriname geboren moeder niet heeft geleerd van haar moeder. Ik had geen idee waarom ik als kind parfum in een bakje water deed om vervolgens heel plechtig druppels water op de grond te laten vallen. Ik deed het gewoon. Mijn moeder keek ernaar en vroeg: “Hoe kom je daar nu op? Ik heb het je niet geleerd! Dat doen mensen in Suriname ook.” Op de een of andere manier heb ik kennis over rituelen en op bepaalde momenten voel ik dat ik iets op een bepaalde manier in een bepaalde volgorde moet doen. Een rituele handeling die blijkbaar toch is doorgegeven. Ik vertel mijn moeder hoe ze deze dingen kan doen. Op die manier is ook zij weer verbonden met deze kennis die voortkomt uit haar familielijn. Al is het dan met een omweg.

Doordat de helft van mijn wortels niet in Nederland ligt, merk ik op welke kenmerken van mijn gedrag mij niet door mijn omgeving zijn aangeleerd. Gewoonweg omdat het afsteekt ten opzichte van het gedrag van mensen waarmee ik omga en er niet voldoende Surinaamse familie in mijn omgeving was om dit gedrag van te kopiëren. Er is dus iets anders aan de hand.  Blijkbaar hebben wij onbewust toegang tot informatie uit voorgaande generaties en bepaalt deze kennis deels ons gedrag.

Verschillende perspectieven op overdracht in het familiesysteem

Mijn zoektocht leidt mij langs verschillende wegen die ieder een waardevol perspectief bieden op menselijke wortels en de grond waarin zij gegroeid zijn.

Perspectief 1: Systemisch kijken naar familie – jouw plek in de rij

Volgens de systemische benadering maken familieleden deel uit van een onzichtbaar veld dat hen als familie verbindt: het familiesysteem. Binnen het systeem heeft iedereen zijn eigen plaats – er is een natuurlijke ordening van alle familieleden. De levensstroom loopt van voorouders, overgrootouders, grootouders, ouders naar kinderen en kleinkinderen. Auteur Els van Steijn bouwt, net als vele anderen, verder aan het werk van de grondlegger van het systemisch werken, Bert Hellinger. Van Steijn heeft een mooie metafoor gevonden: het familiesysteem als fontein. Eerdere generaties staan in de bakken van de fontein boven jou en latere generaties staan in de bakken van de fontein onder jou. De levensenergie stroomt net als het water van een fontein van boven naar beneden. Als je als kind belandt in de fonteinbak van je ouders of zelfs nog een bak daarboven, dan kun je niet de levensenergie ontvangen die hoort bij jouw plaats –  parentificatie. Het is helend om weer jouw eigen plek in de fontein in te nemen. Dan is de balans tussen geven en ontvangen hersteld.

Perspectief 2: Familiewijsheid

Van Kitlyn Tjin a Djie, transcultureel systeemtherapeut en trainer, leerde ik over familiewijsheid. Een wijsheid die wij bijna vergeten zijn. Dat je niet als geïsoleerd mens in de wereld staat, maar dat je bewust gebruik kun maken van de wijsheid van degenen die jou voor zijn gegaan. Volgens haar methode moet je, om de huidige generatie te begrijpen, op zijn minst drie generaties teruggaan. Dan zie je welke gebeurtenissen sleutelmomenten zijn voor hoe leden van de familie in het leven staan. Vervolgens stelt zij vragen: Hoe heeft de familie zich door traumatische gebeurtenissen bewogen? Hoe worden besluiten genomen? En heeft dit gedrag zich tot een familiepatroon ontwikkeld? Zowel de kracht als de zwakheden uit een familie hebben invloed op individuele gezinsleden, ook al hebben zij de betreffende familie niet gekend.

Perspectief 3: Emotioneel welzijn en epigenetica – welke genen worden in of uitgeschakeld?

In de film In Utero wordt uitgelegd hoe de tijd voor de geboorte, dus tijdens de zwangerschap, de blauwdruk vormt voor onze hormonale gesteldheid in ons leven. De natuur zorgt ervoor dat we toegerust zijn voor de omstandigheden waarin we geboren worden. Heeft moeder veel stress tijdens de zwangerschap, dan zal het kind met een andere hersenopmaak geboren worden dan als moeder zich veilig heeft gevoeld. Bepaalde genen worden aan- of uitgezet afhankelijk van de omstandigheden en het welzijn van de moeder tijdens de zwangerschap. De natuur zorgt er op deze manier voor dat als we geboren worden in (emotionele) onveiligheid we in staat zijn om op deze onveiligheid te reageren. De hersenen van de moeder maken echter geen onderscheid tussen stress van levensbedreigende situaties en stress van het leven in 2017 in Nederland. Haar lichaam maakt  bijvoorbeeld stresshormonen aan alsof zij in levensgevaar is, terwijl ze in werkelijkheid misschien last heeft van werkstress. Volgens de makers van de film zouden veel psychische klachten van kinderen te herleiden zijn tot de hormonale gesteldheid van de moeder tijdens zwangerschap. Zoals bijvoorbeeld stressgevoeligheid op latere leeftijd.

Perspectief 4: Kopiëren en imiteren van gedrags- en energiepatronen

We gebruiken het voorbeeld van de mensen om ons heen om gedrags- en energiepatronen (die gaan hand in hand) af te kijken. Sommige van die patronen zijn gunstig. Andere patronen kunnen op latere leeftijd onprettig en zelfs benauwend aanvoelen. Als je bijvoorbeeld uit een gezin komt waarin er weinig over gevoelens wordt gesproken, dan kan je later letterlijk blokkeren op het moment dat je je emoties wilt uiten. Een brok in de keel en een verward gevoel in je hoofd duiden dan misschien op een keelchakra dat niet geprogrammeerd is op het uitspreken van wat je werkelijk voelt. Zowel het gedrag als het energiepatroon zijn door imitatie tot stand gekomen.

Perspectief 5: Bewust omgaan met hetgeen je gegeven is – Laat je je dragen?

Alle lagen van de generationele overdracht zorgen samen voor een unieke voedingsbodem waarin jij geworteld bent. Niet alle lagen van wat aan jou is overgedragen door de generaties heen zullen even vruchtbaar zijn. Soms is er zelfs sprake van emotionele armoede in de familielijn. Ook dat is waardevolle informatie. Hoe heb jij andere krachtbronnen aangeboord? Of ben je daar misschien nog naar op zoek?

Je familiegeschiedenis bepaalt samen met de ervaringen uit je huidig eigen leven hoe je naar de wereld en naar anderen kijkt. Het kennen van je heilige huisjes, allergieën en voorkeuren maakt dat je beter onderscheid kun maken tussen wat iemand feitelijk doet en jouw eigen reactie daarop. Soms druist jouw eigen mening in tegen de gebruiken van je familie. Dan kan het voelen alsof je tegen de stroom in zwemt. Ook dan is het fijn om te weten dat de weerstand misschien afkomstig is vanuit de familielijn, zodat je daarmee aan de slag kunt.

4 stappenplan voor (persoonlijk) sensitief leiderschap

Ik denk dat het voor iedereen, maar in het bijzonder voor mensen die veel-voeler zijn en diegenen met een uitdagend (familie)verhaal, van enorme waarde is om te onderzoeken welke thema’s er spelen in de familie.

Daarom heb ik een 4- stappenplan ontwikkeld waarin ook ruimte is om ‘oude lagen’ te verkennen:

1. Bouwen  – Er wordt gewerkt aan een stevige basis of fundament.
   De eerste stap waarin je toegang krijgt tot de kracht die er in jouw familielijn aanwezig is.
2. Breken – Onderzoek naar overtuigingen die je meedraagt en breken met de overtuigingen die jou niet meer dienen.
3. Bewustzijn – Bewust worden van welke zaken in je leven jou nu kracht en energie geven.
4. Bezieling – Zodat je kunt leven en werken met bezieling.

Het kennen van je persoonlijke familiesysteem en geschiedenis geeft kracht

Het voordeel van een bewustzijn van waar je vandaan komt is dat je de balans kunt opmaken van wat er aan jou overgedragen is. Van daaruit kun je kiezen hoe je je ertoe verhoudt. Is het iets waar je verder op kunt bouwen op jouw manier? Of juist iets dat zijn functie heeft gehad en nu mag worden losgelaten? Dat proces is niet lineair. Het is veellagig, want het is lichamelijk, psychologisch, sociaal en maatschappelijk én het is een circulair proces. In iedere levensfase worden we teruggebracht bij onze roots. De wortels die bij iedere verandering worden uitgedaagd.

Zodra je ziet dat mensen hun familieverhaal met zich mee dragen, dan kun je het overal herkennen – ook op de werkvloer. Mensen gedragen zich vaak hetzelfde in een organisatie als in hun familie: het oudste kind zal vaak het voortouw nemen. En iemand die is opgegroeid in een harmonieus groot gezin zal zich vaak prettig voelen bij werken in teamverband.

Naast dat we patronen leven die afkomstig zijn van degenen die ons zijn voorgegaan, kunnen we ook kracht ontlenen aan diezelfde lijn van overdracht. Daarom is het ook in je professionele leven goed om te beseffen dat jouw basis breder is dan je eigen voeten. Dat helpt om met mensen te kunnen werken en om te kunnen omgaan met verandering.

“Ik heb geen angst voor vreemde vogels in mijn takken, mijn wortels staan stevig in de grond.”
Derrek Otten, stadsdichter van Rotterdam

Janine Koppers geeft bij ons de dagtraining ‘Baas in eigen energie’ – Leer je sensitiviteit strategisch inzetten. Iets voor jou?

De volgende training is in maart/april 2020. Klik hier voor meer informatie en schrijf je in!

Je bent van harte welkom. We ontvangen je altijd met een open geest, open hart en open wil. En open armen natuurlijk.