Van ik naar wij I Boekbespreking “Wij” van Terrence Real

Van ik naar wij: relationeel bewustzijn als weg naar intergenerationele heling – Een pleidooi voor grootluisteren, zachte kracht en ecologisch leven in relatie – geïnspireerd op Terrence Real’s boek “Wij“

“Ik ben niet ziek omdat mijn mechaniek stuk is. Ik ben ziek door wonden aan de ziel.”
– D.H. Lawrence

In een tijd waarin veel mensen floreren in hun werk en tegelijk worstelen met hun relaties, mentale gezondheid of gevoelens van leegte, klinkt de boodschap van psychotherapeut en relatiedeskundige Terrence Real als een ontwapenend en helend tegengeluid. In zijn boek Wij – Hoe we ‘jij en ik’ kunnen overstijgen voor meer liefde en verbinding nodigt hij ons uit om niet alleen persoonlijk, maar relationeel en collectief volwassen te worden.

Voor wie zich inzet voor gemeenschap, intergenerationele vrede of ecologisch leiderschap, is dit boek een goudmijn. Ook in mijn werk met hoogvliegers en leiders-in-transitie resoneert Real’s boodschap diep: herstel begint niet bij het ik, maar bij het relationele wij – bij het leren luisteren met mededogen, ook naar dat wat pijn doet. Ik noem dat: grootluisteren.

door Petra Hiemstra, 8 augustus 2025

Relationeel bewustzijn = natuurlijk bewustzijn

Real stelt dat relationeel bewustzijn niet optioneel is, maar fundamenteel. Het corrigeert het westerse idee van autonomie als hoogste goed en herinnert ons eraan dat we – net als bomen en bijen – onderdeel zijn van een groter systeem. Hij schrijft:

“Relationeel bewustzijn is natuurlijk bewustzijn. Het corrigeert het waanidee van soevereiniteit en vervangt het door de wetenschap dat we niet boven de natuur staan, maar er juist deel van uitmaken.”

Dit is meer dan een poëtisch inzicht. Het betekent dat het drama van dominantie dat zich wereldwijd afspeelt – tussen mens en natuur, man en vrouw, wit en zwart, rijk en arm – ook in ons persoonlijke leven voelbaar is. In onze relaties. In onze communicatie. En in de manier waarop we elkaar wel of niet écht ontmoeten.

Waar afgescheidenheid leidt tot conflict, leidt verbondenheid juist tot herstel. Een mooie grootluistervraag om te stellen bij (dreigende) conflicten in relaties is: “Is er iets wat ik kan doen om herstel mogelijk te maken?”

De pijn van onjuiste versterking

Een belangrijk concept in Real’s werk is dat van onjuiste versterking. We denken vaak dat we zijn gevormd door wat we tekortkwamen – afwijzing, afwezigheid, kritiek. Maar net zo belangrijk is wat we wel kregen, maar wat ongezond was. Real noemt dat “verkeerd gemodelleerde volwassenheid”: gedrag dat ons als kind werd voorgeleefd en dat we vanuit loyaliteit jarenlang kopiëren, tot het onszelf of anderen schade toebrengt.

“Een Aangepast Kind kan financieel en professioneel succesvol zijn en tóch een potje maken van het persoonlijke leven.”

Dat Aangepaste Kind kan zichzelf uitputten in de rol van verhelper, door te controleren, wraak te nemen of arrogant te zijn (vechten), te pleasen (“fawn”) of zich terug te trekken (dissociatie/vluchten) uit de relatie. Maar de ware sleutel ligt in wat Real de Wijze Volwassene noemt: het deel in ons dat kwetsbaarheid boven zelfbescherming durft te stellen.

Real stelt: “Elke generatie handelt vanuit zijn wonden. Ouders geven een versie van hun eigen pijn door aan hun kinderen. We kunnen beter, maar we moeten onszelf bevrijden uit het reactieve brein, het ‘Jij-en-Ik’-bewustzijn.” In coaching en begeleiding loont het om vragen te stellen als:

• Aan wie of wat paste dit Aangepaste Kind zich aan?
• Welke erfenis heeft het waargemaakt?
• Wie of wat heeft het kind aangevuld, gered, goedgemaakt?
• Wie of wat vraagt nu om heling en hernieuwde vorming?

Kinderen worden wat ze zien: modelleren en relationele heronderhandeling

“Kinderen worden wat ze voorgeleefd zien.”

Als iemand zich in het hier-en-nu rancuneus, controlerend of vermijdend gedraagt, loont het de moeite om te vragen: Wie was zo rancuneus in jouw gezin van herkomst? Real laat zien dat we zelden bewust zijn van hoe diep we deze scripts hebben geïnstalleerd. Tot we – vaak via een relationeel conflict – geconfronteerd worden met de noodzaak tot verandering.

In elke relatie, of het nu gaat om een ouder-kindrelatie, vriendschap of partnerschap, is het nodig om regelmatig opnieuw te heronderhandelen over de relatie. Dat geeft ruimte aan gegroeide inzichten en vaardigheden. “We moeten dicht bij elkaar blijven,” schrijft Real, “maar niet zó dichtbij dat we niet kunnen groeien.” De kernvraag blijft steeds:

Kies je voor jezelf, of kies je voor ons?

Van verliesstrategie naar zachte kracht

Real beschrijft vijf typische verliesstrategieën van het Aangepaste Kind (beschreven in zijn boek: The New Rules of Marriage):

1. Gelijk willen hebben
2. Controleren
3. Ongeremde eigendunk
4. Wraak nemen
5. Terugtrekken

Daartegenover plaatst hij de Wijze Volwassene, die relationeel denkt en communiceert vanuit een houding van zachte kracht. Zachte kracht is niet zwak. Ze is moedig. Ze stelt vragen als:

• Wat zou jou helpen om tot mij door te dringen?
• Wat kunnen wij als team doen om dit in orde te maken?
• Wat wens ik jou – en ons – op dit moment echt toe?

In mijn praktijk zie ik dagelijks hoe grootluisteren, gecombineerd met zachte kracht, mensen in beweging brengt. Hoe heling begint waar iemand zich werkelijk gezien voelt – niet als mechaniek met gebreken, maar als mens met ziel.

Expliciete waardering werkt – en is relationeel leiderschap in actie

Zachte kracht is de kunst om op te komen voor jezelf én tegelijk je relatie op waarde te schatten – en die waardering ook expliciet te uiten.

In plaats van:

• “Ik heb meer seks nodig,” kun je dan zeggen:
• “We verdienen allebei een goed en gezond seksleven. Wat kunnen we daaraan doen?”

In plaats van:

• “Ik vind het niet leuk zoals je tegen me praat,” kun je vragen:
• “Lieverd, ik wil je graag horen. Kun je wat zachter praten, zodat ik je beter kan begrijpen?”

Deze manier van communiceren – ik noem het relationeel grootluisteren – vraagt oefening, ademruimte en intentie. Het is kwetsbaar en krachtig tegelijk.

De relationele biosfeer: van individuele naar collectieve heling

Het meest confronterende én hoopgevende deel van Real’s werk, is zijn visie op collectieve heling. Hij stelt:

“Het is in ons aller belang dat we ons realiseren dat we samen de relationele biosfeer vormen.”

We zijn geen losse individuen, maar levende schakels in een sociale en emotionele atmosfeer. En die atmosfeer is momenteel zwaar belast. Niet alleen door ontheemding en trauma, maar ook door hokjesdenken, onderdrukking, ongelijkheid en superioriteitsdenken.

“We zijn een beschaving van niet-geheeld collectief trauma.
We zullen nooit een collectieve heling ervaren voor we de scheiding en hokjesgeest ongedaan maken die we nodig hebben om collectief schade aan te richten.”

Volgens Real voelt vrijwel iedereen zich zowel superieur als inferieur aan anderen – zonder dat het expliciet wordt uitgesproken. Het gevolg? Een epidemie van eenzaamheid en vervreemding. Hij schrijft:

“We zijn nog nooit zo’n eenzaam volk geweest.”

Gregory Bateson: ecologie van de geest

Real sluit zich aan bij de ideeën van cyberneticus en antropoloog Gregory Bateson, die in Steps to an Ecology of Mind stelt dat denken, voelen en communiceren relationele fenomenen zijn. Ecologie begint niet bij CO₂, maar bij bewustzijn. Bij het oefenen van opzettelijke ontvankelijkheid. Bij het ademhalen, vertragen, en actief luisteren – in de binnen- én buitenwereld.

Tot slot: de moed om het anders te doen

De hoop die Real biedt is radicaal én realistisch:

• We hoeven de pijn van het verleden niet door te geven.
• We kunnen stoppen met projecteren en beginnen met erkennen.
• We kunnen samen oefenen in zachtmoedige stevigheid, grootluisteren en relationeel bewustzijn.

“De ziektegeschiedenis van een familie gaat van generatie op generatie over, tot die ene persoon de moed heeft om zich om te draaien en de vlammen onder ogen te zien.” Die persoon kun jij zijn. Als partner, leider, ouder of coach.

Je hoeft het niet alleen te doen. We kunnen elkaar helpen.

Winnaars 5 e-books

De 5 PR exemplaren zijn gewonnen door: Mark de Vries, Lotte Stam, Ilse Slootweg, Ankie Korsten en D. Bialkowski. Van harte gefeliciteerd!

Ook relationele ecologie integreren in je organisatie, team of coachpraktijk?

Neem contact op:
petra.hiemstra@haagsehoogvliegers.nl
06-33803867
www.haagsehoogvliegers.nl

Vaak zijn er verschillende stimuleringsregelingen en subsidies voor teamtrainingen, zoals deze voor teams binnen de rijksoverheid. Kijk in onze agenda voor de mogelijkheden.

Meer lezen?

• Steps to an Ecology of Mind van Gregory Bateson
• Lees het werk van Pia Melody

Healing D.H. Lawrence