Neurodivergente burnout – als hoogvliegen niet meer lukt

Neurodivergente burn-out – als hoogvliegen niet meer lukt – Onlangs meldde een dame zich bij mij met de klacht: “Ik denk dat ik een neurodivergente burn-out heb.” Hoewel ik de term nog niet eerder expliciet had gehoord, voelde ik meteen wat ze bedoelde. De vermoeidheid, het verlies aan regie, de overprikkeling en de innerlijke worsteling om te blijven voldoen aan verwachtingen die niet de hare zijn — het is iets wat ik vaak zie bij de hoogvliegers in mijn praktijk.

Het zette me aan het denken. Wat is een neurodivergente burn-out eigenlijk? Hoe herken je het? En — belangrijker nog — hoe kunnen we er als coaches, collega’s en leidinggevenden beter mee omgaan?

door Petra Hiemstra, 8 augustus 2025 en aangepast op 22 augustus

Wat is een neurodivergente burn-out?

De term lijkt te verwijzen naar een staat van diepe mentale, fysieke en emotionele uitputting bij mensen die neurodivergent zijn — zoals mensen met autisme, ADHD, hoogbegaafdheid of HSP. Mogelijke oorzaken kunnen langdurige overbelasting zijn, maar ook decennialang maskeren: het voortdurend aanpassen aan een neurotypische omgeving ten koste van de eigen authenticiteit.

Wetenschappelijk onderzoek bevestigt dit beeld. Raymaker et al. (2020) definiëren autistische burn-out als “chronic exhaustion, loss of skills, and reduced tolerance to stimulus.” Higgins et al. (2021) voegden hier executieve problemen en versterkte neurodivergente kenmerken aan toe. Vooral bij vrouwen bleef het fenomeen lang onzichtbaar door het hoge niveau van sociale camouflage (Verywell Health, 2023).

De vraag blijft of neurodivergente burn-out al een officiële wetenschappelijke term is — en of verder onderzoek gewenst is. In onze praktijk zien we dat de klachten zeer herkenbaar zijn en om specifieke aandacht vragen.

Hoe herken je het?

Cliënten die kampen met een (mogelijke) neurodivergente burn-out ervaren vaak klachten als:

• extreme vermoeidheid zonder herstel na rust;
• cognitieve uitval (problemen met geheugen, plannen en organiseren);
• sensorische over- of onderbelasting;
• verlies aan zelfvertrouwen of vaardigheden;
• sociale terugtrekking of shutdowns;
• sterke innerlijke onrust, ondanks een ogenschijnlijk stabiele buitenwereld.

Gemiddeld duurt een herstelperiode in mijn praktijk enkele weken tot soms anderhalf jaar.

Waarom juist hoogvliegers kwetsbaar zijn

Hoogbegaafde of perfectionistische personen mobiliseren vaak enorme hoeveelheden mentale energie om te voldoen aan — of zelfs te excelleren binnen — maatschappelijke normen. Die constante inspanning kan leiden tot cumulatieve stress, prikkeloverload en uitputting van executieve functies zoals plannen, organiseren en concentreren. Precies de factoren die een neurodivergente burn-out voeden (The Neurodivergent Collective, CreasedPuddle, 2024).

Veel hoogvliegers krijgen zelden erkenning voor hun diepere kwetsbaarheid, omdat ze er van buiten vaak uitzien alsof ze alles aankunnen. Totdat het licht opeens uitgaat.

Patronen herkennen en doorbreken

Omdat veel hoogvliegers jarenlang onbewust hebben gemaskeerd, onderzoeken we vaak eerst de onderliggende overtuigingen en patronen die aan dit gedrag ten grondslag liggen.

Met mijn achtergrond als systemisch opsteller zie ik dat ook eenvoudige familieopstellingen (bijvoorbeeld met poppetjes) een krachtig en inzichtgevend instrument zijn. Ze brengen systemische verstrikkingen aan het licht die kunnen leiden tot oververantwoordelijkheid, over- of onderpresteren of please-gedrag.

Ook lichaamsgerichte methoden zoals boksen of aikido zijn waardevol. Ze versterken het gevoel voor eigen grenzen en bieden ervaringsgericht herstel van agency — oftewel het gevoel weer zelf invloed te hebben op je leven.

Daarnaast blijkt debattraining verrassend effectief. Niet om de ander te overtuigen, maar om je eigen standpunt stevig te kunnen verwoorden — zeker bij persoonlijke, professionele of politieke tegenwind. Zo ontstaat hernieuwde zelfverankering in contact met de buitenwereld.

Cliënten aan het woord

Een cliënte omschreef haar ervaring treffend als volgt:

“Ik voelde me alsof ik al jaren een rol speelde in een toneelstuk waarvan ik het script niet zelf had geschreven. Toen het doek viel, wist ik niet meer wie ik zonder masker was.”

Deze woorden raken aan de kern van wat veel cliënten beschrijven: het verlies van zelfgevoel na jarenlang aanpassen. Juist dát maakt een neurodivergente burn-out zo ingrijpend — en tegelijk zo invoelbaar.

Van ‘onder controle’ naar ‘in verbinding’

Wat mij raakt, is hoe vaak burn-outs (en ook bore-outs) voorkomen bij mensen die ogenschijnlijk alles onder controle hebben. Mijn gesprekspartners zijn doorgaans (zeer) slim, loyaal, leergierig en levenslustig — gewend om het systeem draaiende te houden, vaak ten koste van zichzelf.

Ik ben regelmatig geroerd door de omgeving van de hoogvlieger met geknakte vleugels: partners, collega’s, managers en leidinggevenden die wél goed kijken. Die zien dat er achter die krachtige buitenkant een kwetsbaar én krachtig mens schuilt, die snakt naar een time-out, ademruimte, herstart — en daar actief ruimte voor creëert.

Het goede nieuws is: hoe langzamer diep herstel mág gaan, hoe sneller het vaak gaat. En voor je het weet vliegt de hoogvlieger weer hoog, helder, hartelijk — en helemaal zichzelf.

Wat Haagse Hoogvliegers kan betekenen

Vanuit Haagse Hoogvliegers bieden we vooral eerste hulp bij (dreigende) burn-out, welke oorzaken daar ook aan ten grondslag liggen. Onze trajecten bestaan doorgaans uit zes sessies van anderhalf uur, waarin we samen met cliënten patronen onderzoeken, grenzen leren (her)kennen en werken aan herstel van regie en vitaliteit.

We positioneren ons nadrukkelijk niet als behandelaars, maar als begeleiders die zorgen voor een eerste bedding en, waar nodig, doorverwijzen. Wanneer er bij een werkgever voldoende budget beschikbaar is, vragen we vaak een vergelijkbaar bedrag aan voor zes aanvullende sessies met specialisten naar keuze (een PLUS-traject). Zo kan een coachee direct zelf passende gesprekspartners, hulpverleners en/of specialisten inschakelen — doorgaans een veel sneller proces dan wachten op een regulier GGZ-traject.

Een wezenlijke vraag die ik graag bij jou, als lezer van dit artikel, neerleg:
Is het zinvol om meer specifiek onderzoek te doen naar neurodivergente burn-out als apart fenomeen, of volstaan de huidige medische indicaties en behandelkaders?

Uitnodiging

Wil je feedforward geven op of reflecteren over dit onderwerp? Of herken je jezelf of iemand in je omgeving hierin? Neem dan gerust contact op. Heb je zelf ervaring, onderzoek, een artikel of een treffend citaat dat deze verkenning kan verrijken? Dan nodig ik je van harte uit om dat met me te delen. Zo bouwen we samen aan een gedeeld begrip en stevige taal rond neurodivergente burn-out.

Misschien herken jij of je organisatie zich in dit verhaal en zoek je een eerste verkenning of sparring? Je bent welkom.

Petra Hiemstra
Persoonlijk en zakelijk leiderschapscoach voor hoogvliegers
petra.hiemstra@haagsehoogvliegers.nl
06-33803867

Bronnen

• Raymaker et al. (2020). Autistic burnout: conceptual model and experiences.
• Higgins et al. (2021). Identifying features of autistic burnout: Delphi study.
• Verywell Health (2023). What is Autistic Burnout?
• Medischnewstoday.com (2024). Neurodivergent burnout: causes and support.
• Autismspectrumnews.org (2025). Navigating autistic burnout through a neurodiversity-affirming approach.