Ongekende gevoelens: over emotionele verwaarlozing, leegte en heling door grootluisteren I Boekbespreking Jonice Webb

Ongekende gevoelens – Veel mensen die ik coach, geven zichzelf gemiddeld een 5 op de vraag of zij zich als kind echt gezien, gehoord, geliefd en gesteund voelden. Niet zelden hoor ik: “Ik had alles – kleding, vakanties, eten – maar iets ontbrak.”

Dat ‘iets’ heeft klinisch psycholoog Jonice Webb in haar boek Ongekende gevoelens treffend beschreven. Ze noemt het “de afwezigheid van iets wat je niet kunt aanwijzen, maar wat diepe sporen nalaat.” Het gevolg daarvan noemt ze emotionele verwaarlozing – een stille vorm van gemis die leidt tot emoties die nooit echt erkend of ontwikkeld zijn.

In mijn praktijk bij Haagse Hoogvliegers ontmoet ik veel ambitieuze, sensitieve en hoogintelligente mensen die zichzelf herkennen in Webb’s beschrijvingen: functionerend, succesvol en verantwoordelijk — maar met een onverklaarbaar gevoel van leegte. Ze zijn meesters in denken, organiseren en analyseren, maar hebben vaak nooit écht geleerd om te voelen wat ze voelen.
Ook ikzelf heb dat moeten leren.

Het boek raakt me omdat het mildheid brengt: voor ouders die niet konden geven wat ze zelf nooit ontvingen, én voor kinderen die leerden overleven zonder zichzelf te voelen.

boekbespreking  door Petra Hiemstra, 18 oktober 2025

Twaalf opvoedstijlen die je kunnen uitputten

Webb onderscheidt twaalf oudertypen en opvoedstijlen die — vaak onbewust — bijdragen aan emotionele verwaarlozing.

Een paar herkenbare voorbeelden:

• Narcistische ouders – zien hun kind niet als zelfstandig mens, maar als verlengstuk van zichzelf. Het kind leert zichzelf niet door zijn eigen ogen te zien.

• Autoritaire ouders – stellen gehoorzaamheid gelijk aan liefde. Als het kind de ouder rustig en grondig gehoorzaamt, voelt de ouder zich geliefd. Wanneer het kind de eisen van de ouders in twijfel trekt, voelt de ouder zich niet alleen niet gerespecteerd maar ook afgewezen. Deze ouders hanteren strenge, onbuigzame regels en de gevolgen zijn hard als deze niet worden nagekomen. Kinderen van autoritaire ouders verwijten zichzelf dat ze ‘onaanvaardbare behoeftes’ hebben en beseffen niet altijd dat de verwachtingen van hun ouders onredelijk waren. Daardoor kunnen zij later streng en perfectionistisch voor zichzelf zijn wanneer ze fouten maken.

• De depressieve of verslaafde ouder – heeft weinig energie of enthousiasme voor de klus die opvoeden is en verdwijnt emotioneel. De zwaarte overschaduwt het kind. Het leert niet hoe het zichzelf kan kalmeren en loopt daardoor meer risico om als onhandelbaar of onrustig te worden gezien.

• De perfectionistische of werkverslaafde ouder – is fysiek aanwezig, maar vaak lichtgeraakt, intolerant voor fouten en mist emotioneel bewustzijn.

• De rouwende of mantelzorgende ouder – het kind wordt de stille helper.

• De op prestatie gerichte ouder – liefde moet worden verdiend.

• De toegeeflijke of goedbedoelende maar zelf verwaarloosde ouder – geeft wat hij kent, maar mist innerlijke rijkdom.

Wat deze ouders gemeen hebben, is niet onwil, maar onvermogen tot emotionele beschikbaarheid. Hun kinderen leren zich aanpassen, niet afstemmen. Kindern van deze ouders hebben vaak wél compassie voor anderen, maar niet voor zichzelf. Ze geven zichzelf de schuld. Ervaren zichzelf als een fatale tekortkoming. Ze hebben moeite met het koesteren van zichzelf — en soms ook met het koesteren van anderen. Ze leren denken in plaats van voelen, zorgen in plaats van ontvangen — en dat maakt dat hun gevoelens later vaak “ongekend” blijven.

Discipline zonder bedding

Een aspect dat mij bijzonder raakte, is Webb’s beschrijving van het gebrek aan zelfdiscipline dat vaak ontstaat bij een te toegeeflijke ouder. Wat voor het kind aanvankelijk prettig lijkt — vrijheid, weinig regels, veel ruimte — blijkt later in het leven een last.

Want zonder ouderlijke grenzen leer je niet door iets heen te gaan wat ongemakkelijk is. Je leert niet hoe het voelt om iets af te maken, uit te houden of verantwoordelijkheid te nemen als het moeilijk wordt.

Veel van mijn coachees herkennen dit: ze noemen zichzelf soms lui, chaotisch of uitstellers. Ze vervelen zich omdat ze het leven als eentonig ervaren. Sommigen presteren onder hun kunnen of hebben een lagere productiviteit en successcore dan op basis van hun intelligentie verwacht zou mogen worden. Ze zijn briljant in plannen en beginnen, maar worstelen met volhouden. Ze verwarren inspiratie met motivatie, en mildheid met vrijblijvendheid.

Heling begint dan bij het ontwikkelen van een innerlijke ouder: een liefdevolle maar duidelijke stem die zegt:

“Ik weet dat je dit kunt — en ik blijf bij je terwijl je het doet.”

Alexithymie – het niet kunnen benoemen wat je voelt

Een ander verhelderend begrip dat Webb introduceert, is alexithymie: het slecht kunnen herkennen en beschrijven van je eigen emoties. Mensen die hiermee kampen, voelen zich vaak “vlak” of “leeg”, maar kunnen moeilijk uitleggen waarom. Ze zijn gewend emoties te onderdrukken, te rationaliseren of te vervangen door actie.

In extremere vorm is alexithymie het onvermogen om gevoelens te ontcijferen — zowel bij zichzelf als bij anderen. Dat maakt relaties ingewikkeld en eenzaamheid groot.

Veel hoogvliegers herkennen dit: ze denken hun gevoelens, analyseren hun binnenwereld, maar missen de woorden voor wat ze écht ervaren.

De sjeu van het leven

Emotionele verbondenheid is de sjeu van het leven. Ze is de lijm die relaties bijeenhoudt en de brandstof die ze gaande houdt. Een romantische relatie vraagt niet alleen om liefde, maar ook om emotionele verbondenheid die rust op zelfzorg.

Jezelf leren koesteren betekent: jezelf op de eerste plaats zetten, plezier prioriteren, goed eten, bewegen, uitrusten en ontspannen. Dat valt voor veel van mijn gesprekspartners nog niet mee.
Ze staan altijd “aan” en hebben geen natuurlijke rem — ze zijn voortdurend verantwoordelijk, beschikbaar en betrokken.

Heling begint wanneer je leert jezelf te behandelen zoals je anderen behandelt: met zachtheid, waardering en aandacht.
De cyclus van verwaarlozing stopt wanneer jij je kind of anderen geeft wat jij zelf nooit hebt gehad.

Grootluisteren als helende praktijk

Grootluisteren is het vermogen om zo open en aandachtig te luisteren dat de ander zichzelf weer gaat voelen. Het is luisteren voorbij woorden — naar toon, gevoelens, behoeftes, adem, stilte.

In coaching, intervisie en relaties oefenen we dat door vragen te stellen als:

• “Wat voelde je toen dat gebeurde?”

• “Wat had je toen nodig?”

• “Wat merk je in je lichaam nu je dit vertelt?”

Waar Webb de klinische taal van genezing biedt, brengt grootluisteren de taal van aanwezigheid terug. En dat is precies wat emotionele verwaarlozing ooit ontbrak: iemand die blijft bij wat er gevoeld mag worden.

Wie leert luisteren naar zijn gevoelens, vult de leegte met leven.
Dat begint met grootluisteren — naar jezelf, naar de ander, naar wat ooit onuitgesproken bleef maar gehoord wil worden.

Winnaars Ongekende gevoelens

In oktober 2025 heb ik 2 exemplaren verloot. De winnaars van dit boek zijn: L. Stroomberg en A. Rentier – van harte gefeliciteerd!

Niet gewonnen? Niet getreurd. Uiteraard kun je het boek ook direct bestellen — ren vooral direct naar je lokale bieb of boekhandel, of kijk anders op: bol.com of managementboek.nl.