Het effect van fotografie in een helingsproces

Door Martine Sollie, portretfotograaf met specialisatie in senioren en initiatiefnemer van Stichting Prachtmens. Auteur van Licht over donker – een andere kijk op depressie.

In het rijke boek Heelheid, lexicon voor positieve gezondheid beschrijft Jan Willem van Aalst vrijwel alle allopathische en complementaire geneeswijzen, die een bijdrage kunnen leveren om meer heelheid te ervaren. In dit artikel wil ik daar een hulpmiddel aan toe voegen: de kracht van fotografie in een genezingsproces.

Fotografie laat zien hoe het écht is

In 2017 bracht ik mijn eerste boek Licht over donker – een andere kijk op depressie uit. Het boek bevat portretten van mensen die op het moment van fotograferen in een depressie zitten. Ik wilde met dit project laten zien hoe depressie eruit ziet om er op deze manier meer openheid over te geven. Ik wilde verder de effecten op het dagelijks leven laten zien en onderzoeken of ik op deze manier een bijdrage kon leveren aan het weghalen van vooroordelen en onbegrip over deze ziekte.

Victor Frankl, psychiater, Auschwitz overlevende en grondlegger van de logotherapie, vertelt in zijn boek de Zin van het bestaan, dat er voor leven en overleven twee zaken nodig zijn: realiteitszin en hoop. Met fotografie kun je mensen precies dat geven. Fotografie kan een realistisch licht laten schijnen op persoonlijke, sociale, culturele en maatschappelijke vraagstukken, door te laten zien hoe een situatie écht is. Zonder opsmuk, zonder masker, in alle kwetsbaarheid. Zodat de kijker zich een nieuw beeld kan vormen, dat recht doet aan de waarheid, visie en ervaringen van de betrokkene(n). Voor dit boek maakte ik van iedere geportretteerde ik vier foto’s. Deze foto’s belichten de volgende dingen:

• De binnenkant (de depressieve gevoelens, emoties of juist het lege gevoel laten zien);
• De buitenkant (het masker wat vaak gedragen wordt);
• Het effect van depressie op het leven (letterlijk of figuurlijk);
• Iets waar de geportretteerde rust of blijheid uit haalt (zij het soms vluchtig).

Fotografie kan bijdragen aan processen van heling en genezing

Tijdens het maken van het boek, gebeurde er iets anders wat ik wel had gehoopt maar waarop ik niet bewust of actief op had ingezet: deelnemers gaven aan dat deelname aan dit project bij heeft gedragen aan hun helingsproces. Deelnemer Jan zegt hierover:

“Ik ben nog steeds zo blij dat ik destijds “ja” tegen je gezegd heb want het meedoen aan ‘Licht over donker – een andere kijk op depressie’, het heeft zeker bijgedragen aan mijn herstel. Het gaf me naast de gewone behandelwijzen, de kracht door te gaan, niet op te geven. Het heeft me ook de moed gegeven om er mee voor de dag te durven komen.”

Dat vond ik fantastisch om te horen! Tijdens mijn depressie in 2007-2009 heb ik ervaren dat volledig mezelf zijn – mijn kwetsbaarheid durven, kunnen en mogen laten zien, zoals Brene Brown dat zo mooi zegt in De Kracht van Kwetsbaarheid – mij goed deed. Nu bevestigden de deelnemers mij, dat fotografie ook voor hen een middel is om eerlijker, opener, kwetsbaarder naar zichzelf, hun proces én hun toekomst te kijken.

Fotografie ontmaskert

Het dragen van een masker, in welke vorm dan ook, voelt voor sommige mensen veilig. Je kunt je immers makkelijk achter een masker verschuilen. Toch maakt het dragen van een masker dat je letterlijk jezelf niet ziet in de spiegel, en daardoor dat je niet écht wordt gezien door anderen. Dat kan het maken van contact met jezelf en anderen fors bemoeilijken en kan je eenzaamheid versterken. Een masker kan ook als een last op ziel liggen, of zwaar op je nek en schouders drukken.  Als deze druk of last weggenomen wordt, dan draagt dit bij aan heling van jezelf. Of je nou last hebt van depressie, iets anders, of gewoon in het leven van alledag.

Gefotografeerd worden, is een intiem proces.

Zodra de lichten (letterlijk) allemaal op jou schijnen, word je namelijk heel bewust van jezelf. Je staat er alleen, het gaat over jou en er wordt ook nog eens een momentopname gemaakt. Je masker af zetten, dat is niet makkelijk en zelfs doodeng als het je zo kwetsbaar maakt. Dus het moet allemaal in dat moment goed zijn. En dan ligt het vast… Probeer dan maar eens ontspannen en vol zelfvertrouwen te zijn.

Als portretfotograaf werk ik vanuit liefde en vanuit de overtuiging dat iedereen precies goed is zoals hij of zij is, prachtig zelfs. Daarom heet mijn stichting ook Stichting Prachtmens. Met mijn fotografie wil die liefde ook laten terug spiegelen. Ik wil mensen laten zien: je bent zo mooi! Dit vergt van mij als fotograaf dat ik een ‘bubbel’ van veiligheid creëer, zodat de ander zijn of haar ware zelf ook werkelijk durft te laten zien. Zodat hij of zij zelf en ik zien wie hij werkelijk is: een prachtig mens!

Nieuw project: het gezicht van armoede

Op dit moment ben ik bezig – samen met Stichting Prachtmens – met het opstarten van een nieuw project over Armoede in Nederland. In dit project wil ik armoede een gezicht geven. 1 op de 9 kinderen in Nederland groeit op in een situatie op bijstandsniveau. Wat betekent armoede voor hen en voor hun ouders? En wat maakt hen rijk? Wil je op welke manier dan ook een bijdrage leveren aan dit project, neem dan graag contact op.

Meer informatie

Bestel hier het boek Licht over Donker – een andere kijk op depressie.

www.defotograficus.nl
www.portretfotograafdenhaag.nl