Hart voor herstel – Werken aan een menswaardige GGZ – We mogen 2 exemplaren verloten!

Eind april was er veel te doen in het nieuws over geweld in de Geestelijke Gezondheids Zorg (GGZ) naar aanleiding van de uitzending van de Monitor. Zowel hulpverleners uit de geestelijke gezondheidszorg (ggz) als ook psychiatrisch patiënten lieten zich horen. Een van de reacties van de patiënten:

“Ik voel me genoodzaakt om te reageren op jullie laatste uitzending over agressie binnen de psychiatrie. Ik ben “helaas” zes jaar lang zwaar psychiatrisch patiënt. Ook ik ben gewelddadig geweest en heb isoleercellen gezien. Daar ben ik niet trots op. Agressie is niet uit te sluiten binnen de psychiatrie en absoluut niet goed te keuren, maar leg het niet altijd bij de patiënt neer. Als je dagenlang om hulp roept en vraagt of je a.u.b. de psychiater mag spreken en het gebeurt gewoonweg niet… of de verpleging is er Oost-Indisch doof voor… tja dan ga je wel eens hard vloekend tekeer(1)”.

Dat kan anders, dat kan beter. In het kader van ons jaarthema ‘Holistische Zorg en optimale hechting tussen ouders en kinderen’ besteden we dit jaar in het bijzonder aandacht aan hoogvliegers die zich inzetten voor de transitie naar een liefdevolle, integrale, holistische zorg. Het recent verschenen boek ‘Hart voor Herstel’ is zo’n waardevolle bijdrage, die ik hieronder met veel plezier bespreek.

door Petra Hiemstra, 1 mei 2018

Van ‘hoe dan?’ naar ‘doe dan’!

Een van de mensen die zich actief inzet voor de transitie richting een herstelondersteunede en menswaardige GGZ is psychiater Remke van Staveren. In 1986 maakte Van Staveren zelf kennis met de GGZ, als patiënt, toen ze ernstig depressief was. Na haar studie geneeskunde deed ze de vervolgopleidingen tot huisarts en psychiater. Inmiddels heeft ze diverse boeken op haar naam staan die bijdragen aan de verbetering van de communicatie tussen arts en patiënt.

Herstelondermijnend werken

In haar nieuwste boek ‘Hart voor Herstel‘ (2018) legt Van Staveren helder uit hoe het komt dat de GGZ is opgeknipt in efficiënte en beheersbare ‘functionele eenheden’. Zij legt uit dat de behoefte om de ‘productie’ in de GGZ  voorspelbaar en beheersbaar te houden, gebaseerd is op het gedachtegoed van onder andere Frederik Taylor (het Taylorisme). Alles om de kosten te drukken. Niet de achtergrond, het persoonlijke verhaal, de zorgvragen, wensen en/of behoeftes van de cliënt worden als uitgangspunt genomen, maar het zorgaanbod van de instelling. En daar gaat het mis. Voor zorgvragers betekent dit gedachtegoed, gechargeerd gezegd, dat van hen verwacht wordt dat zij een rechtlijnig herstel proces volgen, veelal met lang- en veelvuldig voorgeschreven medicatie, alsof zij met wat ‘smeerolie’ makkelijk opnieuw in elkaar te zetten onderdelen van de bekende T-Ford zijn, in plaats van een mens met zeer persoonlijke en complexe problematiek. De consequenties van dit gedachtegoed voor zorgverleners zijn dat zij als ‘deeltjeswerker’ slechts nog verantwoordelijk voor een deel van het ‘herstelproces’, waardoor zij overzicht missen en geen verantwoordelijkheid (en ook geen plezier) meer voelen voor het eindresultaat, te weten: heelheid voor de patiënt. Het ‘systeem’ is er niet op uit om met elkaar samen te werken of zorgen met elkaar te delen.

Voor herstelbevorderend werken is luisteren belangrijker dan praten

Van Staveren: “Als we de tijd nemen om te luisteren naar de (levens)verhalen van onze cliënten, doorbreken we de eenzaamheid die zij voelen wanneer ze met hun verhaal bij niemand terecht kunnen. Als de cliënt zijn ervaringen met ons deelt, kan hij een begin maken met verwerking en herstel.”

Hart voor Herstel – Werken aan een menswaardige GGZ

In haar zeer prettig leesbare boek gaat Van Staveren in op onder andere:

• Dat je als zorgprofessional allereerst goed voor jezelf moet zorgen, zodat je er ook liefdevol voor anderen kunt zijn (dus hoe je ‘compassiemoeheid’ voorkomt);
• Hoe je als zorgprofessional de zelfredzaamheid van je cliënt versterkt door bijvoorbeeld samenspraak, open-dialogue en vreedzame communicatie;
• Hoe je als organisatie goed kunt omgaan met de toenemende complexiteit van de cliënt door de oprechte nieuwsgierigheid, luistervaardigheid, herstelondersteunende taal, betrokkenheid en het vakmanschap van personeel te vergroten en versterken en waar mogelijk ‘aandachtsfunctionarissen aan te stellen’;
• Wat de GGZ als sector kan leren door ‘over de grens’ te kijken, bijvoorbeeld naar Triest waar het aantal gedwongen ziekenhuisopnamen, draaiduur ‘Utenti'(gebruikers van voorzieningen) fors zijn afgenomen en de levenskwaliteit van de patiënten zijn toegenomen door te gaan werken met gespecialiseerde wijkteams en het oprichten van sociale ondernemingen die ex-GGZ ‘utenti’ zingevend werk bieden;
• Hoe E-healt 1.0, 2.0 en 3.0 (waaronder Virtual Reality) de eigen regie en keuzevrijheid van de cliënt versterkt en vergroot.
• Wat de GGZ samen met Gemeenten kunnen doen om ook mensen met een tijdelijke geestelijke gezondheidsproblemen een welkome woon en leefomgeving te bieden.

Hart voor herstel – Van Staveren en uitgeverij de Tijdstroom stellen twee exemplaren (t.w.v. 24 Euro) ter beschikking!

Is dit boek echt iets voor jou? Stuur dan een mail naar: petra.hiemstra@haagsehoogvliegers.nl, vermeld in de titel ‘HART voor HERSTEL’ en zet je adresgegevens in de mail. De exemplaren worden verloot onder de eerste 10 reacties. De namen van de winnaars maken we (in het kader van transparantie) bekend op onze website.

Uiteraard kun je het boek ook direct bij de Tijdstroom bestellen

De Tijdstroom Uitgeverij is een medisch wetenschappelijk uitgeverij die zich met haar multimediale uitgaven richt op de professional (in opleiding) in de gezondheidszorg. Onze vakinformatie- en wetenschappelijke uitgaven worden gebruikt in de professionele markt en in het onderwijs door artsen, psychiaters, psychotherapeuten, psychologen, verpleegkundigen en paramedici. In samenwerking met vakspecialisten ontwikkelen we diverse producten en diensten zoals boeken, tijdschriften, congressen, websites en mobiele applicaties. De Tijdstroom is een onafhankelijke uitgeverij opgericht in 1921. Het kantoor is gevestigd in de Janskerk in Utrecht.

(1) – Het citaat van de patiënt uit de GGZ is afkomstig uit dit artikel.