Luisterkoning door Marjolein Doesburg

Luisterkoning – Terwijl ik aan het nadenken ben wat ik vandaag zal schrijven, hoor ik buiten het gefluit van vogeltjes. Het is altijd fijn om naar vogeltjes te luisteren, zeker aan het einde van de dag. Alsof ze voor het slapen gaan nog een heleboel te vertellen hebben en nog even een toegift geven in de vorm van een mooi fluitconcert. Het is grappig dat ik vaak vanzelf ga zitten luisteren. Zouden vogels dan ook naar elkaar luisteren, of fluiten ze gewoon om het hardst door elkaar heen? Ik ben absoluut geen vogelkenner of vogelaar, maar hier ben ik wel benieuwd naar.

Luisteren, dat is misschien wel één van de moeilijkste dingen die er is. Al zou je zeggen dat het erg makkelijk is. We hebben tenslotte allemaal twee oren en het enige wat je ervoor hoeft te doen is passief wachten tot iemand iets zegt, en dit dan opvangen, ofwel: luisteren. Maar het is toch iets meer dan dat. Want als het zo simpel zou zijn, dan zouden er niet zoveel ruzies zijn tussen mensen die beweren dat er niet naar ze geluisterd wordt door de ander, dan zouden er ook geen stomme fouten meer gemaakt worden, dan…

Wat is luisteren dan eigenlijk precies?

Volgens van Dale: luis·te·ren (werkwoord; luisterde, heeft geluisterd),

1. oplettend naar iets horen met de bedoeling om het gesprokene te verstaan; 2.(+ naar) aandacht schenken aan: naar iets niet willen luisteren; 3.(+ naar) gehoorzamen: het schip luistert naar het roer. Voor alle drie de betekenissen geldt, dat het passieve luisteren pas duidelijk wordt voor een ander door de actie die er op volgt. Hier zit dus nog een vertaalstap en een wilsbesluit tussen! Volgens mij zit hem daar de crux. Wij mensen houden er een eigen wil op na, die ook van invloed is op de vertaalstap er voor; iemand kan Oost-Indisch doof zijn, waarmee we niets minder zeggen dan dat diegene het wel hoort, maar net doet of er niets gezegd is en er dus ook geen actie op laat volgen.

Maar ook het luisteren naar jezelf is een vak apart.

Luisteren naar de stem van je ziel

Hoe moeilijk is het niet om onderscheid te maken of je moet luisteren naar dat stemmetje van binnen?

Dat stemmetje dat zin heeft in chocola bijvoorbeeld, of naar je ‘verstandige stemmetje’ dat zegt dat je eens lekker je kamer moet opruimen. Want we hebben meerdere stemmetjes en het ene heeft een ander doel dan het andere. Over dit fenomeen zijn verschillende theorieën bekend en legio boeken geschreven. Als je maar lang genoeg echt luistert, wordt er vanzelf een boel duidelijk.

Die stap zetten vergt echter soms al het overwinnen van een hele drempel. En om het nog ingewikkelder te maken is er ook nog een vorm van actief luisteren, waarbij de luisteraar zijn best doet om zodanig te luisteren, dat het gehoorde zonder inkleuring door de luisteraar min of meer gespiegeld kan worden teruggegeven aan de spreker, qua inhoud en qua gevoel. Dit actief luisteren heeft als doel om wederzijds contact te verbeteren. Vooral het gevoel echt begrepen te worden, zonder meteen beoordeeld te worden is belangrijk. Actief luisteren komt oorspronkelijk uit de klinische psychologie, is later toegepast in de communicatiewetenschappen en wordt tegenwoordig op heel veel terreinen toegepast. Het A-B-A gesprekje bijvoorbeeld, in het TV programma ‘De allerslechtste echtgenoot van Nederland’ (BNN, 2013). Hierbij vertelt persoon A wat er dwars zit terwijl B alleen luistert. Vervolgens mag B reageren terwijl A alleen luistert. Het gesprek wordt vervolgens afgerond door de reactie van A. Ik vind het een prachtig hulpmiddel in het omgaan met moeilijke situaties waarin mensen met verschillende meningen betrokken zijn.

Gehoor geven aan luisteren

Het is jammer om te moeten constateren dat de vaardigheid van het kunnen luisteren erg wordt ondergewaardeerd, een ondergeschoven kindje is. Het past bij het verwerven van ons innerlijk koningschap om hier letterlijk en figuurlijk meer gehoor aan te geven. En bedenk daarbij: zelden hoor je, wie er wil luisteren.

De vogeltjes zijn inmiddels stil geworden. Zitten ze ingespannen te luisteren en zijn het luistervinkjes, of is het gewoon bedtijd en liggen ze op één oor?

Marjolein Doesburg
Klinisch chemicus | Hoofd lab | Stafbestuurslid| Medisch Manager at Stichting Pantein
Schrijver van het boek Eigen Koning worden (Hfdst 27, pag 64)

Most people do not listen with the intent to understand; theylisten with the intent to reply.
Stephen R Covey