Pijnleren I Leer prettig praten over én parels ontdekken in persoonlijke of organisatiepijn door Mathilde Maas Kuper

Pijnleren – “Waarom heb jij gekozen voor het thema pijn?” Is een vraag die ik krijg op het moment dat ik vertel over pijnleren. Mijn antwoord: “Ik heb pijn niet gekozen, dat hebben mijn klanten voor mij gedaan!”

Ik heb gekozen om me te gaan verdiepen in geluk! Waarom? Omdat ik niet gelukkig was! Ik had het niet, ik kende het niet en het leek mij het mooiste wat je in je leven kon hebben, bezitten, ervaren, voelen… Dus daar wilde ik me in verdiepen! Is dat herkenbaar? Dat je al je aandacht en tijd geeft aan iets wat je juist niet hebt, kent of voelt? En graag zou willen?

Dat had ik dus ook. Ik ben in mijn jeugd zeer ongelukkig geweest. En ik dacht al toen ik 6 jaar was: “Dit kan het niet zijn! Er moet meer zijn, het leven moet fijner zijn te maken.” En ik ben gaan duiken in het geluk. Ik moet toegeven het was een bumpy road, maar alle boeken, gesprekken, bijzondere ontmoetingen, reizen, zoektochten… ze hebben ertoe geleid dat ik zelf gelukkig kan zijn. En dat ik als trainer en organisatie adviseur een positieve impuls kan geven aan organisatiewelzijn.

Dus sinds 10 jaar werk ik als trainer, coach, adviseur en verwerk ik direct en indirect mijn kennis over geluk en de eventuele maakbaarheid hiervan in mijn werk. Met positieve resultaten en tevreden klanten. Op mijn evaluaties lees ik over mijn werk:

“Mathilde weet de vinger op de zere plek te leggen.”

“Mathilde benoemt de pijn .”

“Ze zegt dat wat je niet wilt horen, omdat het pijn doet. Maar wel nodig is voor de verandering die we willen.”

“Pijnlijke onderwerpen worden in een veilige sfeer bloot gelegd.”

…. En zo kan ik nog wel even doorgaan.

Niemand die schrijft: “Ik ben mijn werk met meer plezier gaan doen” of “Mathilde weet het werkgeluk te verhogen”… niets van dat.

Was ik mijn werk niet goed aan het doen? De resultaten waren wel positief. Over welke resultaten hebben we het dan. We hebben het dan over het inzetten van een gewenste verandering. Bijvoorbeeld het vergroten van het vertrouwen binnen een team, het verbeteren van de communicatie, effectief kunnen innoveren… Dus dat waar ik voor wordt gevraagd en betaald realiseer ik…, maar niet uitsluitend door mijn kennis van geluk, juist door te werken met de pijn. Ik kon er niet omheen – mijn expertise is pijn en pijnleren.

In beweging door pijn

Alhoewel ik mijn klanten nooit vooraf had voorgehouden dat we het lekker over de pijn binnen het team zouden gaan hebben, was dat wel wat er gebeurde en effect had. Focussen op geluk of welzijn is slechts de helft van een wiel. En als je, zoals de auto op de foto, slechts een half wiel boven de grond hebt, sta je vast en stil!

Door zowel welzijn als pijn boven de grond te halen, kan het wiel (lees team of organisatie) gaan draaien. Maak pijn en welzijn een gelijkwaardig aandeel in je proces. Ontdek de parels in de pijn, laat het wiel draaien en zet de boel in beweging!

Wat is pijn?

Laat ik klein beginnen: op menselijk (micro)niveau. Er wordt regelmatig in de vakliteratuur onderscheid gemaakt tussen fysieke en mentale pijn, terwijl andere wetenschappers die grens niet zo scherp hanteren. Fysieke pijn met een externe oorzaak is goed te onderscheiden: je brandt je handen, je breekt je been… dat soort zaken. Echter zoiets als hoofdpijn kan daar ook onder vallen (je hebt een klap op je hoofd gehad) of dit zou het gevolg kunnen zijn van zware gedachten (zoals zorgen maken) of je voelt de hoofdpijn na een zeer verdrietige huilbui als je een dierbare verliest. Dan is de pijn ineens een mix van fysieke en mentale / psychische pijn. Dat roept  vragen op. In welke mate is het fysiek? In welke mate psychisch? Hoe zit het met de oorzaak-gevolg relaties? Waar hebben wij invloed op? Boeiende vragen, zonder eenduidige antwoorden. Wat wel helder is en waar het boeiend wordt om ook als leidinggevende of organisatie wat mee te doen, is het effect van pijn.

Wat doet pijn?

Pijn heeft gevolgen. Het ervaren van pijn zorgt voor een reactie in gedrag, het roept emoties op, er gebeurt iets in de groepsdynamiek en zelfs in hele culturen. Bijvoorbeeld als een medewerker de mond gesnoerd wordt, omdat hij tegen de stroom inzwemt, dit kan zorgen dat een heel team of afdeling 3 keer nadenkt voordat ze uitkomen voor een afwijkende mening. Er kan door 1 zo’n pijnlijke ervaring veel gebeuren met nieuwe pijnlijke ervaringen als gevolg. De mensen zijn reactief geworden, waardoor ze geen signalen aan het management meer doorgeven over zaken die op de werkvloer echt aandacht nodig hebben. Gevolg: een nieuw pijnlijk punt! En zo raak je makkelijk met elkaar verweven in een dynamiek die gekenmerkt wordt door stagnatie. En wat ik zie is, dat die dynamiek een langer leven heeft dan het oorspronkelijke pijnpunt waar het allemaal mee begonnen is.

“Unbundel” – Ontrafel, ontwar of ontknoop de pijn

Pijnleren gaat over het ontrafelen van de stagnerende dynamiek waar je als team, organisatie of afdeling in zit. In het Engels hebben ze daar het prachtige woord “unbundle” voor, waar je je tong lichtelijk over breekt als je het uitspreekt, wat letterlijk vraagt om uit de knoop gehaald te worden.

Het helpt om de pijn zelf in 2 categorieën te onderscheiden en het effect van pijn ook.

1. Is het pijn omdat er iets weg is, kapot gemaakt, vernietigd – gaat het over destructie
2. Is het pijn omdat er iet zou moeten zijn, verlangd wordt naar – gaat het over leegte

1. Is de reactie angst? Angst voor pijn (en welke soort dan) of angst voor lijden?
2. Is de reactie lijden? Het creëren van emoties die voor nieuwe pijn zorgen?

Pijn is namelijk geen emotie. Kenmerk van een emotie is dat je het in volle intensiteit terug kan halen. Denk aan de keer dat je verliefd werd … voel je de vlinders weer? Of denk terug aan het afscheid nemen van een dierbare … voel je het verdriet? Dat lukt! Elke emotie kan je herbeleven door terug te denken aan de situatie.

Denk nu terug aan het moment dat je een blessure had … voel je de pijn weer?  Nee! Dat kan niet. Je kan wel weten dat je pijn had, maar je kan het voelen van de pijn niet terughalen. Wat je wel terug kan halen zijn de emoties die door de pijn waren aangewakkerd. In het voorbeeld van de ‘mondgesnoerde medewerker’ kan het zijn dat je je niet gezien voelt als medewerker. Je hebt de boodschap gekregen ‘doe wat ik zeg en jullie mening doet er niet toe’. Dit effect zorgt dat een pijnlijke ervaring veel destructieve en stagnerende impact kan hebben.

Prettig praten over pijn

Er is veel te ontdekken over pijn, ik kan je er zo veel over vertellen wat jou als leider verder brengt. Doe ik dat al bij klanten? Soms…ik loop aan tegen het taboe. Niet dat het onder tafel wordt geschoven als “het is er niet”, dat zou naïef zijn, want er is geen leven zonder pijn. Maar er is angst voor therapeutische praatsessies en wat ik ook merk is dat leidinggevenden geen verantwoordelijkheid voelen voor pijn van de medewerkers. En deze weerstand vind ik heel begrijpelijk. Als je het met elkaar gaat hebben over pijn, dan heb je het ook over jouw persoonlijke proces, want over welke pijn het ook gaat, het roept een reactie op bij jezelf. En dat is juist het stuk waar pijnleren zo interessant wordt. Je kunt deze persoonlijke pijngrens verleggen. Niet de grens van je eigen pijn, maar de grens tussen jou en de ander. Stel jezelf eens de vraag: Hoeveel pijn van de ander kan ik naar luisteren? Welke pijnlijke verhalen of situaties stel ik mijzelf uit bescherming niet (meer) aan bloot? De antwoorden op deze vragen, geven aan waar jou grens ligt. Als je die grens hebt ontdekt, dan is deze te verleggen. En als je daar beter in wordt kan die ander 1 persoon zijn, maar ook een heel team, organisatie of volk. En kan je pijn inzetten voor beweging en heling in jouw team, de organisatie of zelfs hele bevolkingsgroepen.

Potentie in pijngrens verleggen

Pijnleren is een proces. Een proces waarin je jouw pijngrens verlegt tussen jou en de ander. Bij elke stap in dat proces zit een persoonlijke cyclus. Een cyclus waar je van sensorisch waarnemen de stap zet naar empathisch waarnemen. Waarin je van direct reageren gaat naar het ontrafelen van de pijnlijke situatie. Met als resultaat een setting van co-creatie. Een moment waarin oplossingen, acties, ideeën en plannen ontstaan door de interactie tussen jou en de ander(en). Een moment die nu vrij is van pijnlijke obstakels. En zonder deze obstakels zijn er geen hindernissen om tot uitvoering te komen. En worden resultaten geboekt, doelen gehaald en communicatie is effectief!

Parels vinden in pijn

Het verleggen van de pijngrens zorgt niet alleen dat er gehandeld wordt. De co-creatie setting die vrij is van obstakels, heeft het hele wiel uit de modder getild. En maakt dat de auto kan gaan rijden. En dat de weg naar open ligt in de richting die jij op wilt. En dat kan ook richting welzijn en geluk. Dat noemen we het vinden van de ‘parels in de pijn’.

Mathilde Maas Kuper

Training Pijnleren: omgaan met pijn in de praktijk.

Op 9 februari lanceert Mathilde Maas Kuper bij Haagse Hoogvliegers haar training Pijnleren. Deze training maakt onderdeel uit van onze leergang Liefdevol Leiderschap die we zowel als open training als Deze training is waardevol voor alle ondernemers, directeuren, leidinggevenden, politici en projectleiders die te maken hebben met pijn in de praktijk en daar beter mee willen kunnen omgaan. Klik hier voor meer informatie. Je kunt je direct inschrijven. We kijken uit naar je komst!