Systemisch coachen is met liefde luisteren naar het grotere geheel

door Aletha Steijns, systemisch coach

Wat is systemisch coachen en wat kan het je brengen?

Volgens de dikke Van Dale en mijn voetballende kinderen is een coach ‘iemand die sporters begeleidt’. En een systeem is een ‘doelmatig geordend samenhangend geheel van bij elkaar horende dingen en hun onderdelen’. Een sportteam is een systeem, en een gezin, een afdeling, een organisatie zijn dat ook.

Een systeem is klein of groot, maar altijd begrensd, en het heeft een doel: liefhebben, verkopen, groeien, dienst verlenen. In elk systeem is er liefde en energie die willen stromen en bijdragen aan het doel. Elk systeem kent een structuur, orde en balans. Iedereen heeft zijn eigen plek in een systeem. Dat zijn de systemische wetten. Komen die in het geding, dan blokkeert de energie.

Ging er iets in de ordening mis in je gezin, dan kan het zijn dat je nu ook een andere plek inneemt dan die werkelijk bij je past. En die nieuwe collega, die zich al snel precies zo gedraagt als degene die hij vervangen heeft? Ook daar werkt een patroon in het systeem. Zie je het patroon, dan kan het veranderen.

In veel organisaties wordt gesproken over systeemdenken. Systemisch werken sluit hierop aan: systeemdenken richt zich op gedrag en patronen in het hier en nu, en systemisch werken toetst de waarneembare fenomenen aan de systemische wetten.

Wat gebeurt er bij een systemisch coach?

Door met een systemisch coach naar je vraag te kijken, krijg je inzicht in de diepere oorzaken of achtergronden van je vraag. Het geeft een beeld van het systeem waar je bij hoort. Hoe liggen de verhoudingen? Wat zijn onderliggende patronen? Hoe werken dynamieken uit je gezin door in je werk? Welke mechanismen zijn niet meer functioneel? Wat is je diepere behoefte? Wie ben je écht?

Een systemisch coach luistert met hoofd, hart en lijf naar je vraag én de hele context. Hij of zij is alert op de woorden die je gebruikt, je toon, emotie, gebaren en ook op dat wat niet gezegd wordt. Een systemisch coach heeft zich getraind in bezield luisteren, intuïtief luisteren, groot luisteren… en luistert vooral met liefde! Het hele verhaal mag er zijn, en mag zich gaandeweg ontvouwen. De coach luistert zonder oordeel naar je. Systemisch coaches maken gebruik van álle lagen van informatie. En geven jou de bedding om dat ook doen.

Vervolgens is maak je samen deze informatie inzichtelijk. Wat in jouw hoofd en lijf gebeurt, leg je als het ware vóór je neer, zodat je het samen met je coach helder kunt waarnemen. Een systemisch coach maakt daarbij gebruik van bijvoorbeeld poppetjes, of tekenen. Soms ook zal een systemisch coach je vragen om op een vel papier te gaan staan en van positie te wisselen. Dan ervaar je wat die plek met je doet. Daarmee wordt de informatie zichtbaar én voelbaar en kun je erkennen wat er ís.

Op zoek naar de systemische oorzaak

 Wat er in het hier en nu bij jou speelt, is vaak een uiting van iets groters, iets diepers. Samen met een systemisch coach zoek je naar de mogelijke systemische oorzaak. Waar duidt het op, waar wijst het naar, waar is dit een voorbeeld van? Is er een herhaling, een patroon te ontdekken? Wat wil het patroon eigenlijk zeggen of oplossen?

Omgaan met het niet-weten

En soms … weten coach en/of coachee het even niet. Dat is enorm helpend: het niet-weten. Daarin ontvouwt zich wat werkelijk gezien wil worden. Die rust, dat vertragen, met volle aandacht en zonder oordelen van al wat er is en wat er niet is, en dat sámen ondergaan, dat is een wezenlijk element van systemisch coachen.

Omgaan met pijn

Het eerlijk zien van wat er ís, is niet altijd fijn. Coachees willen dan weg van de pijn. “Is er een trucje of een handigheidje, zodat ik niet weer in die situatie beland”, hoor ik dan wel eens als vraag. Helaas. Er is immers een reden dat je in het patroon beland bent. Als je de pijn durft te voelen, blijkt ze vaak minder erg te zijn dan gevreesd – je angst voor de pijn heeft ‘m groter gemaakt. En dat kost zoveel energie! Nu ben je alweer zoveel tijd verder, je kunt ‘m best hebben. Een systemisch coach staat naast je om die pijn aan te gaan. En leidt je terug naar de pijn, om hem in het hier en nu te ondergaan, zodat je van daaruit een nieuwe afslag kunt kiezen. Er ontstaat weer beweging, ruimte en opluchting. Je energie kan weer voluit stromen, in je leven, in de liefde, je organisatie of in het grotere geheel waar je deel van uitmaakt. En dat is een heerlijk gevoel!

Systemisch coachen, leven en werken – Meer weten?

Systemisch werk is nauw verbonden met familieopstellingen, waar Bert Hellinger de basis voor legde. Je vindt basiselementen en overeenkomsten in onder andere Gestalttheorie, contextuele therapie, gedragswetenschappen (bijvoorbeeld spiegelneuronentheorie), transactionele analyse en NLP.

Literatuurtips:

Franke, U. (2005). Als ik mijn ogen sluit, kan ik je zien. Groningen, uitgeverij het Noorderlicht.
Hellinger, B. (2004). De kunst van het helpen. Groningen, uitgeverij het Noorderlicht.
Stam, J.J. en Schreuder, B. (2016) Systemisch Coachen, systemisch werken zonder opstellingen. Groningen, uitgeverij het Noorderlicht.
Veenbaas, W., & Goudswaard, J. (2002). Vonken van Verlangen. Utrecht: Phoenix Opleidingen TA/NLP.

Aletha Steijns (1968) woont en werkt in Den Haag. Zij begon haar carrière als museumkundige, groeide door tot verandercommunicatiemanager, ontdekte haar liefde voor tekenen opnieuw en heeft recentelijk een opleiding tot familie- en organisatieopsteller gevolgd bij Hylke Bonnema. Als systemisch coach combineert  zij al deze facetten nu in haar werk. Daarmee staat ze mensen en organisaties bij om stappen te zetten in de richting van hun verlangen. Ze brengt jouw (jullie) verhaal en jouw (jullie) verlangen(s) graag in beeld.

Aletha: “In het woud aan coaches is het een zoektocht om de coach te vinden die bij jou past. Iedereen mag zich coach noemen, het is een onbeschermd vak. Dat is ook heel lang de reden geweest waarom ik mezelf niet als coach voorstelde: wie was ik, zonder opleiding als coach? En: er zijn er zoveel, wat voeg ik nou nog toe? Totdat ik in een persoonlijk ontwikkelingstraject merkte: ik bén coach, of ik dat woord nu gebruik of niet. Ik heb gemerkt hoe helend het is om te doen waar je écht goed in bent, wat moeiteloos gaat, waar je hart van opveert, waar je ogen van gaan glinsteren. Ik wil mensen zichzelf laten ont-dekken. Ik gun anderen ook de weg van hard werken naar werken met je hart. Ik ben systemisch coach en ik luister met liefde.”