Vitaal voedsel verhoogt onze veerkracht

Vitaal voedsel – Mijn mesologe vroeg me een paar jaar geleden: eet je voeding of vulling? Ik moest haar lang een goed doordacht antwoord (en handelen) schuldig blijven. Als hoogvlieger wil ik eerst weten waarom ik iets zou ‘moeten willen’, voordat ik mijn gedrag aanpas. Natuurlijk koop ik al jaren biologische producten. Met name als ze in de aanbieding zijn. Want die zijn vast ‘beter’, toch? Maar nog steeds zwicht ik sneller voor ‘goedkoop’ dan voor ‘gezond’ en hanteer ik een weinig bewust inkoop- en klaarmaakbeleid. Een opmerking die hielp was dat iedere magnetronmaaltijd de vitaliteit van mijn maaltijden om zeep brengt. Ai! Dat was ik me niet bewust. Tegenwoordig bak ik mijn restjes weer ouderwets op in de pan. En die aanpassing was eigenlijk best makkelijk.

In dit artikel interview ik vitaal-voedsel-wetenschapper en voedingskristallisatie-expert Paul Doesburg. Samen met Petra Essink schreef hij het boek Barstensvol leven over de invloed van de verschillen tussen ‘gewoon’, biologisch, biologisch/dynamisch en vitaal geproduceerd voedsel op onze gezondheid, vitaliteit en weerbaarheid. In zijn boek en in dit artikel geeft hij inzicht in de vraag wat is vitale voeding eigenlijk is. En welke keuzes we individueel en collectief kunnen maken, als we daar aan toe zijn.

door Petra Hiemstra, 20 augustus 2018

Goedkoop voedsel = duurkoop?

Paul: “Nederland wil mondiaal koploper zijn in duurzame voedselproductie. Hiertoe worden onder andere hightech, CO₂-neutrale en lichtarme productiemethoden van groenten en vissen (bijv. in stadskassen of in parkeergarages onder supermarkten) met kracht gepromoot en gesubsidieerd door de overheid. Dat juich ik toe, want in ideële zin is het fantastisch! Lokaal is top! Echter: iedere productiewijze is van grote invloed op de daadwerkelijke voedingskwaliteit van onze levensmiddelen. En dan kan een focus op ‘kwantiteit’ ons ten aanzien van gezondheidskwaliteit’ op lange termijn, op de koffie doen komen.”

Vitaal voedsel: kwantiteit versus kwaliteit

Paul: “De gangbare visie op voedingskwaliteit is gebaseerd op inhoudsstoffen; hoe meer (vermeende) gezondheid bevorderende en hoe minder gezondheid belastende inhoudsstoffen, hoe beter de kwaliteit, zo is de gedachte. Mijn visie op voedselkwaliteit gaat echter een stuk verder. Voeding is veel méér dan een verzameling van goede en slechte inhoudsstoffen. Als voedsel enkel als ‘vulling’ zou dienen, dan zouden kwekers, boeren en chemici zich enkel hoeven concentreren op de chemische en fysische samenstelling van onze voedingsmiddelen. Dan zouden zij de vele aspecten die verbonden zijn met levende organismen, zoals: grond, groei, rijping en veroudering en de mate van zelforganisatie, buiten beschouwing kunnen laten. Toch zijn het juist deze levensprocessen die ons voedsel vitaal maken en onze weerstand vergroten.”

Vitaal voedsel is veerkrachtig

Vitaliteit is een modieuze term. Paul: “Het trendy karakter van het begrip heeft alles te maken met het ‘op de tocht staan’ ervan. Nederland is een in vele opzichten rijk land. Echter, als ik naar onze collectieve gezondheid op grote schaal kijk, dan baren vooral de toename van ‘welvaartsziekten’ in combinatie met de achteruitgang van de vruchtbaarheid van onze landbouwgronden mij ernstige zorgen. Deze twee fenomenen laten zien dat we collectief op verschillende  levensgebieden een tekort aan vitaliteit ervaren.

In ons boek hebben we verschillende pioniers op het gebied van voeding vitaliteit naar hun visie gevraagd. Wat in alle verhalen van deze experts naar voren komt, is dat voeding vitaliteit een duidelijke relatie heeft met veerkracht en met de authenticiteit van planten, dieren, mensen en landbouwbedrijven. Dit inzicht brengt het antwoord op de vraag – is biologisch (dynamisch) gezonder? – een stuk dichterbij!

In plantontwikkeling, bijvoorbeeld, kunnen je twee fundamentele levensprocessen onderscheiden: groei (massavorming) en rijping (bloem- en zaadvorming; smaak en geur). Bij vitaal voedsel is er harmonie tussen deze levensprocessen. En met harmonie bedoel ik het evenwicht tussen beide levensprocessen door wederzijdse beïnvloeding. Deze harmonie kunnen we niet met het blote oog zien, horen, ruiken of proeven. Het toont zich niet, of onvolledig in de inhoudsstoffen, maar juist in de organisatie van het product zelf. Als kristallisatie expert, onderzoek ik hoe deze organisatie zich uitdrukt in kristallisatiebeelden.

Kijk bijvoorbeeld naar de foto’s van de komkommers bovenin. In 2015 namen we komkommermonsters uit een biodynamisch en een gangbaar teeltsysteem. De komkommers van biodynamische oorsprong ontwikkelden zich in de volle aarde in een onverwarmde, onbelichte kas. De grond was behandeld met biodynamisch geprepareerde compost van eigen bedrijf en vaste biodynamische stalmest, circa 2 kilo per vierkante meter. De kasgrond was in de winter in rust.

De gangbare komkommer van het ras Laureen (bovenste fot0) werd opgekweekt in een klimaat- en lichtgecontroleerde kas, op steenwol. Omdat deze komkommers geoogst werden in de zomer, was bijwarming voor deze komkommers niet nodig. De kassen werden ’s nachts bijgelicht, zodat de groei ongestoord kon doorgaan. De planten werden gevoed met een nauwkeurig samengestelde substraatvoeding, bestaande uit: kalisalpeter, monokalifosfaat, calciumnitraat, magnesiumsulfaat, ijzer, borium, mangaan, zink, koper en molybdeen. De komkommerplanten kregen afgepaste hoeveelheden van deze voeding toegediend, via een geïntegreerd druppelsysteem. Het bedrijf teelt komkommers van half december tot eind oktober. In november wordt de kas schoongemaakt en ontsmet. Al het overtollige water dat na ruiming van de planten uit de steenwolmatten komt, wordt verzameld en ontsmet voor hergebruik. Daardoor gaan volgens de tuinder zo min mogelijk water en meststoffen verloren. Dat is op zich een hele duurzame en innemende gedachtegang, zou je denken. Echter, de beelden laten ons duidelijk iets anders zien:

Van beide komkommermonsters werden vijf exemplaren gebruikt. Iedere komkommer werd in plakjes van gemiddeld twee centimeter gesneden. De in plakjes gesneden komkommers werden per komkommer in plastic vershoudfolie gewikkeld, om ze zoveel mogelijk in hun oorspronkelijke vorm te houden en tegen uitdrogen te beschermen. Deze gesneden komkommers werden in verticale stand weggezet in een koelbroedstoof bij 18 °C. Na zestien dagen waren opmerkelijke verschillende zichtbaar: de gangbare komkommers verkeerden in verre staat van ontbinding, zoals je op de foto kunt zien. De biodynamische komkommers daarentegen hadden nog volledig hun oorspronkelijke vorm. Na het verwijderen van de folie was het zelfs mogelijk de biodynamische komkommers in horizontale positie vast te houden. De schijfjes waren weer aan elkaar gegroeid!

De biodynamische komkommers tonen, zoals je kunt zien op de onderste foto, een grote mate van veerkracht en zelfherstellend vermogen.

Als je de vitaliteitsverschillen tussen verschillende soorten melk, mais en bijvoorbeeld rijpe versus onrijpe tomaten wilt bekijken, bekijk dan dit filmpje van  1 min 27.

Wat betekenen deze kristallisatie foto’s van de vitaliteit van ons voedsel nu voor onze gezondheid?

Ook voor ons als wetenschappers is het kristallisatie proces vooralsnog magisch. We kunnen nog niet 100% precies verklaren waar we naar kijken en wat we zien. Hoe het kan dat een biologische of biologisch dynamische geproduceerde wortelen of melk veel ‘rijkere’ beeld geven dan de beelden van ‘gewone wortelen en melk’?

We denken dat we een instrument hebben om de organisatiegraad van organismen te kunnen beoordelen, oftewel dat we met deze methode kunnen nagaan in hoeverre een organisme zichzelf in stand kan houden – dat is uniek.

Bij dieren is zo’n effect wél al aangetoond. In studie x zijn 3 generaties kippen gevolgd: drie stammen die gangbaar gevoerd werd en drie stammen die biologisch voedsel kregen. Na drie generaties bleken de gangbaar gevoerde kippen iets zwaarder te zijn. Qua vitaliteit was er weinig verschil te merken in gedrag. Met toestemming zijn de kippen van de 3^e generatie ziek gemaakt. Wat voor ons als onderzoekers zeer interessant was, was dat alle drie de biologisch gevoerde kippenstammen zich het snelst herstelden. Unanimiteit stelden de onderzoekers dat de biologisch gevoerde kippen veerkrachtiger en weerbaarder waren. Gezonder waren ze echter niet te noemen omdat de huidige definitie van de WHO (World Health Organisation) het begrip ‘veerkracht’ niet opgenomen heeft in hun definitie.

Als we dit onderzoek in de toekomst willen doortrekken naar mensen, moeten we onszelf allereerst de vraag stellen hoe we naar gezondheid van mensen willen kijken. Kijken we alleen naar de mens als ‘fysiek wezen’ of als ‘totale manifestatie in de wereld’? Veel mensen vinden biologisch eten te duur. Dat is onzin. Biologisch is alleen duur als je je hele menu aanpast. Je kunt ook klein beginnen!

Promotie onderzoek over kristallisaties en homeopathie

Op dit moment werk ik in mijn promotie onderzoek over kristallisaties en homeopathie. Het interessante aan homeopathische middelen is dat het zo sterk verdunde middelen zijn, dat je zou kunnen spreken van een ‘onzichtbaar werkende intelligentie’. Deepak Chopra schrijft daar ook over in zijn boek Quantumgenezing. Ik onderzoek nu wat er gebeurt als je bijvoorbeeld tuinkerszaad op een gewone bedding laat ontkiemen versus één op een homeopathische bedding. Fysiek zou je kunnen zeggen dat ik ‘water met water vergelijk’. Echter, samen met mijn collega’s vond ik keihard bewijs voor hoog-significante verschillen bij de homeopathische tuinkers. Nog interessanter werd het toen we de beide monsters 14 uur lang blootstelden aan een zendende mobiele telefoon. Deze blootstelling veranderde (verminderde) aantoonbaar het signaal en de potentie van homeopathische intenties. Fysisch is dat onbegrijpelijk. Heel merkwaardig. Hoe dit kan en werkt snappen we nog niet.

Als we de fysische basis van homeopathie begrijpen, kan dat een enorme omslag betekenen hoe we naar medicijnen kijken. Dat zou ook tot een enorme kostenreductie kunnen leiden. In landen als India en Brazilië is de homeopathische markt heel groot. Zij kijken ook op een, je zou kunnen zeggen meer holistische (of wellicht pragmatische?) manier naar wat gezondheid is. In deze landen wordt ziekte niet alleen als schadelijk maar ook als vormend beschouwd. Ziekte en heling zijn een voortdurende ontwikkelproces naar meer innerlijke balans en evenwicht. Hoe meer mensen eigen regie ontwikkelen om goed om te gaan met ziektes op fysiek, mentaal of sociaal vlak, hoe meer veerkracht zij opbouwen voor de grotere uitdagingen in het leven.

Ook het verpakkingsproces van voeding is van invloed op de vitaliteit

Zo is ons gaandeweg ons werk duidelijk geworden dat naast de manier waarop levensmiddelen verbouwd worden, ook de verpakking ervan impact heeft op de vitaliteit. Zo gaat tegenwoordig vrijwel de meeste voeding (sappen, conserven en zelfs babyvoeding bijvoorbeeld), langs een röntgendetector dat een lage dosis röntgenstraling uitzendt. Doel hiervan is om te screenen op glas, metaal en kunststof verontreinigingen in de producten. Het effect van deze röntgenstraling op de vitaliteit van de producten kunnen we aantonen. Welk het effect dit heeft op onze menselijke gezondheid op lange termijn, is vooralsnog onduidelijk. Stichting Demeter zet zich ervoor in om producten zo heel mogelijk op de markt te brengen.

​​Harmonische en veerkrachtige visies op vitaal voedsel

“Wat ik het liefste zou willen als ik groot zou durven dromen? Pfoe! Dan denk ik dat ik met name studenten, telers en beleidsmakers van gemeenten, provincies en het ministerie van Landbouw en visserij van harte uit om eens in ons Lab te komen kijken, zodat ze met eigen ogen onze werkwijze en foto’s kunnen aanschouwen. Pas als beleidsmakers begrijpen dát er complexe, multidimensionale en diepe verschillen tussen levensmiddelen bestaan, door de manier waarop de producten ‘geaard’, geteeld en verpakt zijn, kunnen ze ook harmonische gezondheid-, heelheid- en veerkracht bevorderende visies ontwikkelen en kunnen ze gericht vitale groeiprocessen en ‘schone’ verpakkingsmethodes bevorderen. Met steeds kleine aanpassingen in zowel de manier waarop we onze voedingsmiddelen telen, oogsten, verpakken en aanschaffen, kunnen we vermoedelijk veel gezondheidswinst behalen.

Mijn hoop is in ieder geval, dat het éénzijdig nutriënt denken de komende jaren stevig onder de loep genomen wordt. En dat we meer onderzoek kunnen doen dat laat zien dát het investeren in ‘vitaal’ voedsel ons op lange termijn ons gezond(er) en vitaler houdt. Bewijs zorgt ervoor dat we niet in fascinaties blijven leven. Ik wil onze aannames graag met helder onderzoek staven, zodat we eenvoudig over het nut van deze complexe materie kunnen communiceren. Wat mij betreft zijn ook studenten welkom die zich samen met mij en mijn collega’s in deze materie willen verdiepen”.

Meer weten? Lees hier meer over hoe het proces van voedingskristallisaties in zijn werk gaat.

Een kristallisatiebeeld van een voedingsmiddel ontstaat door het mengen van het sap of extract van het (voedings)product met koperchloride. Dit mengsel laten we onder onder gecontroleerde omstandigheden verdampen waarna de koperchloride kristalliseert. De aldus ontstane kristallisatie structuur is product specifiek, maar kan binnen een voedingsproduct heel verschillende vormen aannemen.

Crystal Lab past de kristallisatie methode toe om de mate van kwaliteit van een product aanschouwelijk te maken. Hiertoe wordt onder andere met referentie reeksen gewerkt waarbij hetzelfde product onder verschillende condities geteeld wordt. Denk hierbij aan veel of weinig water, licht en mest om verschillen in groei-, en rijpingstadia te bewerkstelligen. Ons onderzoek laat duidelijke verbanden zien tussen de wijze waarop een product geteeld/geproduceerd is en hoe het kristallisatiebeeld van het eindproduct eruit ziet.

In Nederland is Crystal Lab het enige lab dat deze methode uitvoert. In Europees verband werkt Crystal Lab in het zogenoemde Triangle consortium samen met de Universiteit van Kassel (D) en de Biodynamic Research Association Danmark (DK) aan de verdere wetenschappelijke onderbouwing van de voedingskristallisatie methode.

De beelden van de voedingskristallisaties worden op twee manieren beoordeeld: visueel en door middel van gecomputeriseerde image analyse. Afhankelijk van de onderzoeksvraag wordt gekozen voor een van de twee methoden of een combinatie van beide. Met een visuele beoordeling is het mogelijk een uitspraak te doen over de mate van kwaliteit. Bij de computerbeoordeling gaat het om het achterhalen van significante verschillen tussen producten.

Visuele beoordeling – Met een (Goetheanistische fenomenologische) visuele beoordeling is het mogelijk een uitspraak te doen over de mate van kwaliteit van het desbetreffende product.

Volgens het gehanteerde kwaliteits-concept (download pdf LBI 4Mb) is een optimale product kwaliteit het gevolg van een harmonieuze plantontwikkeling.

Op basis van kristallisatie beelden zijn telers in staat deze processen te leren herkennen in hun gewassen en praktische maatregelen nemen om het evenwicht tussen hen te corrigeren, om zodoende de kwaliteit van hun producten te optimaliseren.

En voor de liefhebbers: Congres 17 oktober – Biodynamisch vanuit biografisch perspectief

Op 17 oktober organiseren Stichting Demeter, BD-Vereniging en Landbouwsectie Avin het congres: Biodynamisch vanuit biografisch perspectief

De keuzes die we als mens maken zijn verbonden met onze persoonlijke ontwikkeling en de mogelijkheden die de plek waarop gewoond en gewerkt wordt te bieden heeft. Hoe ontwikkel je je als mens aan de landbouw en geef je het leven en je boerderij vorm? Door te onderzoeken wie je bent en wat jouw missie is op deze wereld krijgt het leven betekenis. Bedrijfsindividualiteit heeft voor biodynamische landbouw grote waarde.

 Tijdens deze congres-dag komen mensen aan het woord die hun interessante ontwikkelingsweg duiden. Allen zijn verbonden met de biodynamische visie op landbouw. In de workshops in de middag kunt u onderzoeken waarin u zich verder wilt ontplooien. Deze dag kan daardoor nieuwe inzichten bieden voor iedereen die betrokken, of geïnteresseerd is in de biodynamische landbouw en voedselketen.

Mariënwaerdt I ’t Klooster 5, 4153 RR  Beesd
Kosten: 75 Euro

Op 28 november zal Paul Doesburg één van de sprekers zijn tijdens ons congres ‘Re-doing Healthcare – Holistische Zorg‘.