Wat een toestand, hè, bij die ING…. Dilemma’s, dilemma’s….

Dilemma’s: Je zal dezer dagen je aanstaande schoonouders maar voor het eerst ontmoeten en bij het tweede kopje koffie voorzichtig ter sprake brengen dat je bij de grootste bank van Nederland werkt. Ze weten wel…: de landbankier met de oranje leeuw in zijn vaandel die het georganiseerde criminele circuit ruimhartig faciliteert. Of dat je bij VW werkt. Ze weten wel. Van de sjoemelsoftware… Of bij Oxfam Novib of Heineken. Die zich recentelijk moesten verantwoorden voor het ongepast omgaan met kwetsbare mensen.

En nee. Natuurlijk heeft niemand je ooit beloofd dat je leven alleen maar leuk zou worden. Of makkelijk. Want werknemer zijn in roerige tijden is één, het is nog véél lastiger om leiding te geven aan zo’n enorm bedrijf!

CEO’s, directeuren en managers staan dag in dag uit voor enorme dilemma’s. Ga er maar aanstaan! Die zouden willen dat ze joúw dilemma’s hadden… Hún beslissingen raken duizenden gezinnen, maken en breken ondernemingen en zijn bepalend voor onze economie. The real deal. Vertel hen niets over lastige dilemma’s!

door Patricia Wouda, 11 september 2018

Voor welk dilemma stond ING dan wel? Voor geen één!

Als we het even houden bij het witwasschandaal van ING, dan heeft deze situatie vanuit mijn ervaring als dilemma trainer niets, maar dan ook niets te maken met dilemma’s. Er was namelijk geen enkel dilemma aan de orde. Ook geen duivels dilemma. Hoewel sommige medewerkers of bazen bij de ING natuurlijk best gedacht kunnen hebben: er is iets voor te zeggen om die verdachte transacties door de vingers te zien, want…: als we meer winst maken, betekent dat meer arbeidsplaatsen, meer financiering voor start-ups, meer geld voor maatschappelijk verantwoorde sponsorprojecten, etc. [rechtpraterij]. Of… dat de beslissingen te verantwoorden zijn vanuit piëteit is voor zwaarbelaste medewerkers [rechtpraterij]. Bovendien, zouden enkele bankmedewerkers kunnen denken: wij faciliteren slechts. Wij dwingen niemand geld te verdienen in het criminele circuit. En een waarschuwing betekent nog niet dat de transactie inderdaad niet deugt. Wie zijn wij om te oordelen? [Allemaal rechtpraterij]).

Vanuit het standpunt vanuit correct omgaan met dilemma’s is er bij de ING geen sprake van dilemma’s. Omdat het simpelweg wettelijk VERBODEN is wat ING deed. Of juist niet deed. Punt. Uit.

Voldoen aan regelgeving ‘killing’ voor ondernemerschap?

“Maar”, hoor ik je denken, “de bazen deden het toch. Of stonden het toe. En zorgden in elk geval niet voor bedrijfsomstandigheden die deze ontwikkelingen hadden kunnen voorkomen of tegengaan”. Inderdaad. Het OM constateert dat “bij het hogere management de juiste ‘tone at the top’ ontbrak en dat “compliance dikwijls minder belangrijk werd gevonden dan de business.*” Het Engelse werkwoord ‘to comply’ betekent ‘voldoen’ of ‘naleven’. In de financiële sector wordt de term ‘compliance’ gebruikt voor de naleving van wet- en regelgeving.

Als filosoof vind ik het buitengewoon grappig en uiteraard ook zeer verontrustend dat compliance als tegenhanger voor business wordt gezien. En ik ben benieuwd wat dit gebrek aan compliance met het consumentenvertrouwen doet. Nog los van de morele component, vraag ik me oprecht af:  kun jij als Liefdevol Leider, voorstellen dat je bedrijf goed kunt runnen door je aan wet- en regelgeving te onttrekken? Mijn stelling is: compliance ís business. Of beter gezegd: integriteit = business. Want integriteit is nodig voor vertrouwen en vertrouwen is broodnodig kapitaal. Voor de geldmarkt die gebaseerd is op vertrouwen, geldt dat meer dan voor welke sector dan ook.

Integriteit ís business

Wat we in deze tijd nodig hebben, zijn leiders die bouwen aan vertrouwen. Die zoals Otto Scharmer dat zo mooi zegt: met een open geest, open hart (vandaar: Liefdevol Leiderschap) en open wil, bouwen aan het vertrouwen binnen de organisatie en die bouwen aan het vertrouwen buiten de organisatie. Hoe doen ze dat? Liefdevolle leiders zijn:

1. Integer. Zij zijn transparant, eerlijk en betrouwbaar. Ze zeggen wat ze doen en doen wat ze zeggen. Ze zeggen aan welke regels ze zich houden en dat doen ze ook;
2. Bekwaam. Ze verstaan hun vakmanschap en stimuleren en ontwikkelen dat van anderen;
3. goede grootluisteraars. Ze luisteren. Met hoofd, hart en buik. En ze geven gehoor aan wat ze horen. Ze zorgen er ook voor dat mensen zich gehoord voelen en dat alle stemmen gehoord worden (deep democracy);
4. een goed rentmeester. Juist rentmeesters kunnen goed rekenen. Bij al hun beslissingen bekijken ze hoe verleden-heden-en-toekomst van invloed zijn en er door geraakt worden. Zij weten dat beslissingen die goed zijn voor de korte termijn, niet altijd goed zijn op de langere termijn voor het hele eco-systeem. Rentmeesters zorgen voor gestage ontwikkeling en houden daarbij rekening met de belangen van medewerkers, klanten, partners, maatschappij en milieu. Zij zijn ervaren mediators. Ze weten hoe ze op een beminnelijke manier tot besluiten kunnen komen als de belangen met elkaar botsen.

Botsende belangen zorgen voor duivelse dilemma’s

Ook als Liefdevol Leider kom je soms (regelmatig) voor keuzes te staan waarbij belangen botsen. Waarbij je besluit hoe dan ook iemand te kort doet. Hoe zorgvuldig je ook wikt en weegt en hoeveel adviezen je ook inwint, iemand is er de dupe van. En hoe groter je idealen, hoe duivelser je dilemma’s. Ben je een beetje ambitieus? Maak je borst maar alvast nat.

Wat doe jij in deze situatie: Kies je conform je kernwaarden voor de leverancier van duurzame producten? Of laat je deze keer toch een minder duurzame en dus goedkopere producent een slag slaan, omdat je bedrijfsresultaten tegenvallen en arbeidsplaatsen op de tocht staan?

Goed omgaan met dilemma’s is – gelukkig – minder lastig dan je denkt

Daar is niet alleen kennis, maar vooral ook training voor nodig. Het goed omgaan met dilemma’s is het terrein van (bedrijfs)ethici.  Tijdens de Duivelse Dilemmatraining in november leren mijn collega en ik je alles over de belangrijkste ethische stromingen die je kunnen helpen om in moeilijke situaties op een integere manier tot een besluit te komen.

Als trainers maken we het je zo makkelijk mogelijk, zodat je het geleerde direct kunt toepassen in je eigen praktijk. Relevante filosofische stromingen zijn vertaald naar een praktisch 7-stappenplan waarmee je gestructureerd tot een besluit komt. Het doorlopen van deze 7 stappen maakt dat je elk besluit helder kunt uitleggen. Ook al kun je niet voorkomen dat je mensen ‘dupeert’ of pijn doet, je kunt ze wel op integere wijze laten zien dat je oog hebt voor de belangen van alle betrokken en op basis van welke uitgangspunten jij je besluit hebt genomen. Zo zul je zelfs de grootste criticasters makkelijker voor je besluiten kunnen winnen, omdat ze weten dat je werkt een Positief Toekomst Perspectief dat voor de hele organisatie én onze hele gemeenschap waardevol is.

Liefdevolle leiders stimuleren langdurig bedrijfssucces

En natuurlijk is het recente witwasschandaal niet het enige voorbeeld dat scherp blootlegt dat we als samenleving integer, leiderschap nodig hebben. Dat we Leiders willen (zijn), die niet roeptoeteren en polariseren. Maar die herkennen wanneer we voor een dilemma staan en die dan weten hoe we gedegen tot een goed gewogen besluit kunnen komen, zodat we onze besluiten transparant en begrijpelijk kunnen uitleggen.

Daarom deze oproep aan jou: leider van onze toekomst. Laat je oren niet hangen, maar laat je horen! Baan je een weg naar invloedrijke posities. Zorg daar voor de juiste ‘tone of voice’ en bouw samen met je medewerkers, klanten en relaties gestaag aan vertrouwen en onze samenleving. Vergroot ondertussen de vaardigheden die je nodig hebt voor integer leiderschap en schrijf je in voor het intensieve en interactieve KennisCollege Intelligent omgaan met lastige dilemma’s voor leiders in maart 2019 Is nog hartstikke leuk ook. Immers: hoogvliegers bloeien op bij uitdagende denk- en doe exercities. Wij hopen je te mogen inspireren. En ben je toevallig medewerker of managers van ING? Weet dan: ook jij bent van harte welkom. Dan kun je voortaan gerust bij je schoonfamilie op visite.

Patricia Wouda is ondernemer, filosoof, debat- en dilemma trainer, speechwriter en lobbyist. Zij geeft deze training samen met purpose-trainer Tamara Ronteltap.

* Marieke Stellinga in de NRC van 8 september jl.