Goed omgaan met kritiek – Deel 2

Goed omgaan met kritiek – Deel 2 – Mijn recente bericht over de kritiek die ik na presentaties voor publiek (soms) op mijn uiterlijk of optredens ontvang en mijn ontzetting over de botheid ervan, heeft duidelijk een snaar geraakt.

Collega trainers MG en Peter Hoekstra reikten uit en mailden en belden me. De inzichten die onze gesprekken erover opleverden, deel ik hieronder ook graag met jou. Uiteraard met hun toestemming.

Goed omgaan met kritiek – hoe doe je dat?

In dit artikel lees je:

1. over hoe belangrijk de INTENTIE van de kritiekgever is;
   2. dat je je als trainer/spreker streng MAG opstellen richting kritiekgevers;
   3. dat er een VERTROUWENSBAND nodig is om kritiek te mogen geven – check of aan deze 4 voorwaarden is voldaan;
   4. dat INGEKADERDE KRITIEK zachter aankomt en beter is voor de Personal  en soms ook Public Relations;
   5. wat je kunt doen als je de MAX VERSTAPPEN of LIONEL MESSI van de HB & grootluisterkunde bent …;
   6. dat je ONGELIJKHEID IN MEESTERSCHAP mag ERKENNEN;
   7. over het nut van een KWINKSLAG paraat hebben – voor het geval dat …

door Petra Hiemstra, 28 10 2024 met grote DANK aan de wijze input van collega’s MG en Peter Hoekstra

1. Bij goed omgaan met kritiek is INTENTIE van de kritiekgever  belangrijk

MG: “In mijn werk als businesscoach van ondernemers gaat het vaak over hoe op de juiste manier ‘kritiek’ te geven en te  ontvangen. Ondernemers moeten hun medewerkers immers op een goede manier kunnen aanspreken op ongewenst gedrag of handelen. Ook is het is van belang dat zij kritiek kunnen incasseren. Oók als het bot, onomwonden, onhandig of ongenuanceerd wordt gebracht. Kritiek kán immers een waardevol cadeau zijn, ook al is het niet fijn om naar te luisteren als de toon niet passend is.

In mijn praktijk merk ik, dat kritiek vaak verpakt wordt als iets dat gegeven wordt in het belang van de ontvanger, terwijl de kritiek in feite het belang van de kritiekgever dient, of een behoefte van de kritiekgever vervult.

Persoonlijk accepteer ik geen kritiek (meer) die vanuit onoprechte motieven wordt gegeven omdat deze per definitie onbetrouwbaar is, althans die hoogst waarschijnlijk niet dient om mij te laten groeien. Daarom is mijn advies aan jou:

2. Je MAG je streng opstellen tegen criticasters

MG: “Een vraag die ik heb aan jou: in hoeverre wil je nog luisteren naar en je negatief laten beïnvloeden door kritiek van mensen, die jou – in je eigen woorden – niet GROOTluisteren?

Naarmate ik ouder word, word ik zelf ook steeds voorzichtiger met het geven van ongevraagd advies en dus ook ongevraagde opbouwende kritiek. Niet in de laatste plaats omdat ik dat eigenlijk toch meer voor mezelf doe dan voor de ontvanger.

In aansluiting daarop stel ik me ook streng op naar mensen die mij ongevraagd advies willen geven. Zelden is dit ongevraagde advies relevant of nuttig voor mij. Vaak is de gever van het advies vele niveaus of stappen minder ver in het doordenken van de situatie dan ik zelf. Ik laat dan snel en onomwonden merken hier niet van gediend te zijn.”

3. Om kritiek te mogen geven moet er een VERTROUWENSBAND zijn

MG: “De optimale situatie is volgens mij dat er voorafgaand aan het advies/opbouwende kritiek er sprake moet zijn van een vertrouwensband. De kritiekgever moet het vertrouwen van de ontvanger verdiend hebben, alvorens hij kritiek geeft.

In zijn algemeenheid kan vertrouwen gebaseerd zijn op een viertal factoren, allen te beoordelen door de ontvanger:

1. Ervaringen / gedrag / resultaten uit het verleden van de kritiekgever
   2. Competentie van de kritiekgever
   3. Karakter van de kritiekgever
   4. Intenties van de kritiekgever (op het moment van de kritiek)

Als ik jouw bericht zo lees, mag jij – wat mij betreft – een stuk, kritischer en minder ontvankelijk  zijn voor ongevraagd advies. Zodat je meer ruimte houdt om te luisteren naar feedforward, zoals je het zelf noemt. Daar heb je immers veel meer aan!”

4. Ingekaderde kritiek komt zachter aan (en is dus beter voor je PR)

Collega Peter Hoekstra, trainer op het gebied van psychologische veiligheid in teams, schrijft me het volgende:

Peter: “Als trainer leerde ik allereerst dat het in sommige situaties natuurlijk wél van belang is dat deelnemers in je publiek  direct kunnen en mogen zeggen wat ze nodig hebben om goed of beter te kunnen luisteren. Daar is immers iedereen bij gebaat. Bijvoorbeeld als de microfoon niet werkt of een tekst niet goed leesbaar is. Dan is snelle en directe feedback gepast, want het betreft technische zaken die iedereen helpen om je verhaal beter te kunnen volgen.

Mijn belangrijkste punt over hoe op een goede manier kritiek te geven en ontvangen leerde ik zelf van Nico Koomans. In zijn trainingen heb ik geleerd dat hét verschil tussen kritiek die effectief landt of die als lastig of ongepast wordt ervaren, ligt in hoe je deze inkadert.

Als je kritiek goed inkadert, dan is kritiek geen kritiek meer, maar vindt er interactie plaats vanuit interesse.

Nico leert mensen in zijn ‘mastertrainingen’ wat dat inkaderen betekent en hoe je dat doet.

De essentie daarvan is dat je als kritiekgever duidelijk aangeeft ‘waar je vandaan komt’ en ‘waar je naartoe wilt’ met je feedback. Goede feedback en het handelen van je personal of public relations, betekent dat je een uitgebreide inleiding op je eigenlijke punt maakt. Anders komt je kritiek of punt onevenredig hard binnen. Of krijgt de ontvanger niet de gelegenheid zich in te stellen op het waarom. Door kritiek in te kaderen kun je eventuele spanning over het waarom/waartoe hanteerbaar maken. Door die spanning te verlagen, kun je in beginsel een pijnlijke landing voorkomen.

Het is een beetje zoals Roland Holst het zo mooi zegt in één van zijn gedichten, die ook in de hal van de school van mijn zoon hangt: laten we zacht zijn voor elkander, kind!

Verrassend inzicht voor mezelf was in de trainingen dat de inleiding op feedback of feedforward die ik wilde geven, wel twee of drie keer langer was dan ik gewend was. In eerste instantie voelde dat voor mij onnatuurlijk aan. Maar ik merkte … het werkt echt!

Een voorbeeld van hoe ingekaderde kritiek klinkt

In jouw eerste artikel over ongewenste kritiek beschreef je dat een meneer kritiek gaf op de – in zijn ogen- niet éxact passende kleur roze tussen je shirt en schoenen én een teveel aan tekst op je slides. Als deze meneer zijn kritiek had ingekaderd, dan had dat als volgt kunnen klinken:

Kritiekgever: “Hoi Petra; wij kennen elkaar nog niet. Ik heb zojuist met belangstelling naar je verhaal geluisterd. Ik ben hier naartoe gekomen om mijn voordeel te doen met je verhaal over grootluisteren. Tijdens het verhaal dwaalden mijn gedachten alleen wel een paar keer af. Dat vind ik een beetje zonde. Om mij de volgende keer beter te kunnen concentreren op de inhoud zou ik graag iets opmerken over de vorm waarin je het uitdroeg. En omdat ik vermoed dat ik je na vanmiddag niet snel meer zie en ik mijn tip anders vast vergeet door te geven, vind je het goed dat ik dat nu alvast meegeef?

Petra: “Wat leuk dat je de moeite hiervoor neemt. Ik ben benieuwd. Ik merk dat ik op dit moment al mijn energie gegeven heb en daarom weinig ruimte heb om je tips goed te ontvangen. Kunnen we daar binnenkort over bellen of wil je die op de mail zetten?”

Kritiekgever: “Dat begrijp ik. Om zeker te zijn dat ik het niet vergeet, benoem ik alvast dat het gaat over de hoeveelheid informatie op je slides waardoor voor mij de boodschap wat lastiger te volgen was. Ik zal komende week je een email sturen zodat je dit op een passend moment kunt lezen.”

Ik denk dat het goed is om je nog meer te realiseren, dat als je mensen wilt opleiden in grootluisteren en het geven van feedforward, dat veel van mensen vraagt. Zeker als zij nog niet open staan voor of getraind zijn in zaken als psychologische veiligheid, actieve empathie, grootluisteren of Geweldloze Communicatie.

5. Goed omgaan met kritiek als je de Max Verstappen of Lionel Messi van de Grootluisterkunde bent …

Peter: “Ik snap helemaal dat jij, als expert-leraar Grootluisteren en HB’er, het liefst volledig voor de inhoud gaat. En niets liever wilt dan op vol vermogen je kennis overdragen zodat je publiek zélf zo snel mogelijk de magie van grootluisteren kan gaan ervaren. Up tempo leren vind je zelf immers ook fijn. En binnen jouw eigen programma’s kan en mag dat ook – daar komen mensen naar toe die júist heel veel willen en kunnen leren in heel korte tijd. Daar mág de lat heel hoog liggen in alle opzichten.

Je verhaal lezend, zag ik je ineens voor me als de Lionel Messi of Max Verstappen van de “Grootluisterkunde”. Net als zij de wereld toespreken vanuit hun eigen wereld als racer/voetballer, spreek jij vaak sprekend vanuit je positie of biotoop van HB’ers.

Jij, als Max/Lionel, doet niets liever dan op hoge snelheid mensen en teams in de positie brengen zodat ze kunnen stralen en excelleren. Daar heb je immers jaren voor getraind. Dat vind je leuk en daar ben je buitengewoon goed in.

En dan …? Dan word je uitgenodigd om een ander of nieuw publiek mee te nemen in je verhaal. Dat vraagt van jou het vermogen om te kunnen vertragen en verbinden. Om het aansluitingspunt te vinden waar jullie werelden elkaar raken. Zodat je ze vanaf dat punt kunt meenemen. Voor jou kán dat in eerste instantie voelen alsof je even een rondje op drie wielen moet rijden of misschien zelfs even een rondje gaat meedraaien bij de amateurs.

Ik bedacht het volgende: wellicht is het voor jou zinvol om een volgende keer een buddy of collega mee te nemen? Zo iemand kan je helpen om de vragen en feedback uit het publiek te inventariseren en indien nodig te ‘managen’. Dat geeft jou meer bedenk- en ademtijd! Dan kun jij je focus houden op dat waarvoor je gekomen bent: mensen enthousiasmeren, inspireren en je boodschap uitdragen.

Als je dán een ongewenste opmerking krijgt over je outfit of lettertype, kunnen zij op een liefdevolle of grappige manier bijsturen zodat beide partijen, dat zowel jij als spreker als de kritiekgever als adviseur, zich gezien, erkend en gehoord voelen. ”

6. Erkende ongelijkheid

Peter: “Nog iets anders … Zoals ik jou heb leren kennen, zie jij jezelf en je publiek als gelijkwaardig. En dat is een hele mooie eigenschap. Jij bent echter een leraar-expert die voor haar publiek een toegangspoort vormt naar nieuwe kennis en vaardigheden. Wellicht helpt het je om in de toekomst van meet af aan (ook) met je publiek in gesprek te gaan? Van mens tot mens? Van hart tot hart?  En vervolgens op basis van hun vragen gericht kennis kunt delen en aanreiken?

Petra: “Dat is mooi gezegd en doet me denken aan het boek dat ik nu aan het lezen ben. Het heet: De school als werkplaats en dat gaat over hoe je binnen schoolgemeenschappen een sterke kwaliteitscultuur creëert. Zij spreken over ‘erkende ongelijkheid’. Als méns ben je gelijkwaardig aan de mensen in je publiek. Als trainer is er een niveauverschil in expertise dat ook erkend mag worden – door beide partijen. Veel mensen kunnen immers autorijden en/of voetballen, maar toch groeien weinigen uit tot een Messie of Verstappen. Hmmm. Mooi inzicht!”.

7. Goed omgaan met kritiek  is makkelijker met een kwinkslag  

Peter: “Nog één laatste puntje dan 🙂 Een luchtige uitsmijter mag niet ontbreken bij dit onderwerp. Zorg dat je een kwinkslag paraat hebt voor mensen die niet mee kunnen met de inhoud maar jou op de kleur van je jasje en je schoenen (blijven!) beoordelen. Zoals Max Verstappen en Lionel Messi dat ook doen. Of zij dat altijd op de juiste wijze doen, daar denken Lewis Hamilton en Louis van Gaal dan weer vast anders over, maar ze blijven op die manier wel lekker zelf aan de bal en in regie over het gesprek!”

Petra: “Heel lief en hele waardevolle tips. Neem ik zeer ter harte! DANK JE/JULLIE WEL!”

Reageren op dit artikel? Graag! 🙂

Mail naar: petra.hiemstra@haagsehoogvliegers.nl of bel: 06-33803867