Het Japanse begrip Ma is waardevol in tijden van ‘niet weten’

Het Japanse begrip Ma is waardevol om te kennen in periodes van ‘niet weten’ – Allemaal kennen we periodes in ons leven, werk of projecten waarop we zaken even niet weten. Waarin we het oude losgelaten hebben en het nieuwe niet zichtbaar is. Net zoals het na de herfst en winter altijd weer lente en zomer wordt.

De Japanners hebben een mooi begrip voor deze fase: Ma. In dit artikel lees je er meer over, zodat het je tot steun kan zijn.

door Petra Hiemstra, 1 mei 2024

Het Japanse begrip Ma biedt inzicht in periodes van ‘niet weten’ en chaorde

Tegen deze fase van ‘niet weten’ bestaat bij ons in het Westen vaak weerstand. We begrijpen het niet. Zijn wars van onzekerheid. Willen die innerlijke weerstand tegen het ‘niet weten’ ook zo snel mogelijk uit de weg werken. Dat is jammer, want helaas: zo werkt het niet én zo benutten we het potentieel van deze periode mogelijk niet optimaal …

Het doorlopen van fasen van ‘niet weten’ en chaorde om tot ‘innerlijk weten te komen’ is in persoonlijke, organisatorische en ook maatschappelijke transformatieprocessen een functionele en ook noodzakelijke fase. Een fase die tijd en ruimte nodig heeft en die een geheel eigen dynamiek kent.

In het oosten wordt deze periode op veel natuurlijker wijze omarmd. Japanners hebben er een heel mooi woord voor: ‘Ma’. Dit korte twee-letter woord dat ‘ruimte en tijd’ ineen verbeeldt, wordt door Ho en Voorthuis in maar liefst zeven pagina’s uitgewerkt. Hieronder vind je een korte samenvatting:

Het Japanse begrip Ma (間) bestaat uit twee delen, 門 betekent deur of opening en 月 kan vertaald worden als zon of maan.

De twee karakters samen beschrijven het moment dat maanlicht door een gat of deuropening schijnt. In deze beschrijving wordt de suggestie gewekt dat de opening, oftewel de leegte, de grootste invloed heeft op wat er gebeurd; het licht schijnt er namelijk doorheen. De aanwezigheid van de opening is namelijk essentieel voor het ontstaan van het moment. De leegte van de opening versterkt het moment waardoor maanlicht op de grond geprojecteerd wordt.

Ma beschrijft op deze manier een moment van overgang. Het is de interval tussen twee gebeurtenissen of dingen in tijd, het is echter niet een interval van contrast maar een interval dat verbindt.

In de Japanse muziek kunst wordt Ma doelbewust ingezet als een pauze of een stilte tussen twee noten of geluiden.

Het Japense begrip Ma is als de donkere nacht van de ziel

Deze fase van “Ma” noemen we in het Westen ook wel De Donkere Nacht van de Ziel. Het concept van de Donkere Nacht van de Ziel verwijst naar een periode van diepe spirituele transformatie en groei. Het is een term die is bedacht door de mysticus en dichter Johannes van het Kruis, die het gebruikte om een stadium in de spirituele reis te beschrijven waarin het individu een diep gevoel van leegte en spirituele duisternis ervaart.

Zelf ben ik deze periodes van niet-weten steeds beter gaan herkennen en omarmen. Inmiddels kan ik er zelfs ook naar verlangen en regel ik het zo dat ik deze fases kan doorbrengen in een fijn hotel, ergens in de bergen in Zuid-Duitsland. Zodat het proces zo comfortabel mogelijk is. Ik weet immers wat het oplevert …

De fase van het niet-weten in een coachtraject

In mijn coachtrajecten treedt de fase van het niet-weten doorgaans op na sessie 3 of 4. Nadat we samen uitgebreid hebben stil hebben gestaan bij de biografie, waarden, vaardigheden en ontwikkelwensen van mijn coachee. Samen hebben we dan gekeken naar diens pijn, plek (in gezin en organisatie), parels, patronen en programmeringen. Als er niet-helpende overtuigingen zijn, buigen we die om. Voorzichtig maken we ons klaar, om alles wat niet meer dienend is, los te laten. Dabrowski noemt dit loslaten ‘positieve desintegratie’.

Dat loslaten kan op van alles betrekking hebben: een partner, vriendschap, huis, werk of overtuigingen. Dat loslaten is spannend, omdat het nieuwe immers nog niet zichtbaar is. Het vanuit vertrouwen loslaten gaat echter veel makkelijker als je wéét dat ieder persoonlijk, organisatorisch of maatschappelijk transformatietraject een fase van niet-weten kent.

Dat zo’n fase gemiddeld 6 tot 8 weken duurt (bij gezonde personen, projecten en processen). Dat je persoonlijke of team coach juist in deze fase als vangnet fungeert, zodat je er niet doorheen valt.

Als het goed is, vertelt je coach je dat je je actief tot deze fase te verhouden hebt.

Dat je juist in deze fase jouw antwoorden vindt – als een schatzoeker op de bodem van je eigen ziel – op de vragen: wie ben ik NU? Wat wil ik NU? Wat wil het leven van mij de komende tijd …

En, het allerbelangrijkste … dat er licht gloort aan het einde van de tunnel!

Wat kun je doen in deze tussentijd?

Juist de fase van Ma nodigt uit om in jezelf te keren. Om je innerlijke oren te luisteren te leggen naar naar je eigen roeping. Om te kijken wat er ontstaat als je voluit durft te dromen en moodboards gaat maken waar je blij van wordt. Hoe blijer je wordt van je eigen visualisaties, hoe beter ze in een latere fase kunnen materialiseren.

Ook kan het waardevol zijn om je naasten te betrekken bij jouw ontwikkelingsproces. Bijvoorbeeld door het uitvragen van een 360-graden feedforward reflectie. Zodat we beter in onszelf kunnen rusten. Vertrouwen hebben in onze kwaliteiten en in ons vermogen om de donkere tijden rustig te kunnen doorstaan. Net zoals na de winter altijd de lente weer komt.

Voor HR adviseurs en leidinggevenden is het goed te weten dat deze periode bestaat om medewerkers ook de tijd en de ruimte te kunnen geven het proces optimaal te doorlopen. Pas als zij het antwoord hebben verkregen op deze vragen, kunnen we dit concretiseren in helder een persoonlijk ontwikkel- of zakelijk businessplan of in het ontwerpen van een ‘functie op maat’.

Het goed doorstaan van deze tussentijd levert synchroniciteit op

Als mijn coachees de moed hebben om de fase van het niet-weten met open geest, open hart en open ziel tegemoet te treden, dan is mijn ervaring dat zij vrijwel altijd de rode draad in hun leven vinden. Dat ze helder krijgen waar het voor hen de komende tijd écht over gaat. Zodra we heldere doelstellingen op de 8 belangrijkste leefgebieden hebben geformuleerd, gaan we ‘lopen’.

Ik vraag mijn coachees om bereid te zijn tenminste 60 acties te ondernemen om hun ideale partner, huis, vrienden, baan of onderneming te vinden (of te creëren). Zelf blaas ik hen vanaf dat moment ook graag warme wind onder de vleugels. Ik verbind hen met mensen in mijn netwerk die hun dromen concreet stappen verder kunnen brengen.

In 95% van alle coachtrajecten lukt het mijn coachees om hun dromen en doelen te bereiken, het grootste deel vaak al binnen een jaar. Die synchroniciteit blijft het mooiste én meest magische deel van ieder coachtraject.

Meer lezen over de Wijsheid van het Niet Weten?

Meer lezen over dit thema? Lees bijvoorbeeld de boeken
De Wijsheid van het Niet Weten van Estelle Frankl
De Stille Stem – Niet-weten als levenshouding van Jan Oegema
Handboek voor Tijd van Kees Gabriëls en Jan de Dreu