Van Reactie naar Relatie I Grootluisteren voorbij de 5 standaard manieren van reageren

Van Reactie naar Relatie – Grootluisteren voorbij de 5 standaard manieren van reageren

We denken vaak dat luisteren iets passiefs is. Een pauze tussen twee eigen zinnen. In werkelijkheid vraagt écht luisteren – grootluisteren – om een fundamenteel andere oriëntatie. Niet luisteren om te reageren, maar luisteren om te zien. Niet om het antwoord te weten, maar om de ander te ontmoeten in diens volle menselijkheid.

Toch vervallen we snel in een bekend rijtje van reacties. Ze beginnen opvallend vaak met een R. Handig ezelsbruggetje én ook een valkuil.

door Petra Hiemstra, 29 april 2025

Van Reactie naar Relatie via Reageren – Respons geven – Resumeren – Repareren & Reflecteren

In dagelijkse gesprekken – óók op topniveau – zie je vaak deze vijf vormen van luisteren-met-reactie:

• Reageren – “Ja maar dat is bij ons niet zo.”
• Respons geven – “Wat jij zegt doet me denken aan dat ik laatst …”
• Resumeren – “Dus je bedoelt eigenlijk dat …”
• Repareren – “Heb je al geprobeerd om gewoon even te bellen?”
• Reflecteren – “Je klinkt alsof je er zelf ook dubbel in staat.”

Allemaal vormen van betrokkenheid, op het eerste gezicht. Maar deze vormen van reageren draaien (meer of minder) subtiel de aandacht weg van de (intentie van de) spreker naar de luisteraar zelf of naar een mogelijke oplossing die de luisteraar in gedachten had. Ze brengen ons weg van wat er op dat moment werkelijk gehoord wil worden, door de ander, in de ander.

Kleinluisteren maakt klein. Grootluisteren opent ruimte.

Kleinluisteren doet iets met de ander. Het kapt af, breekt in, zuigt energie weg, trekt naar het bekende. Het verkleint de ruimte waarin iemand zich uit kan spreken – of überhaupt durft te spreken. Niet zelden haakt de ander daarna af. Uit verdriet, irritatie, beleefdheid of uit zelfbescherming.

Grootluisteren daarentegen nodigt uit. Het vergroot de innerlijke ruimte van de spreker. Er ontstaat vertrouwen om het nog niet-wetende te verkennen. Om in zichzelf het antwoord te vinden. Om een nieuwe mogelijkheid te laten ontstaan, precies in dat moment van gedeelde aandacht.

Herken je dit? Het gesprek dat niet aankomt

Stel: een collega zegt tijdens een overleg, zichtbaar geëmotioneerd: “Ik merk dat ik gewoon moe word van steeds de enige te zijn die het opneemt voor onze mensen in het veld.”

Wat gebeurt er meestal?

• De manager reageert: “Dat herken ik wel, maar we moeten ook denken aan de deadlines.”
• Een teamlid respondeert: “Ik had laatst precies hetzelfde!”
• Een collega resumeert: “Dus je voelt je niet gesteund?”
• Een ander repareert: “Misschien kun je het volgende keer meteen aankaarten bij het MT?!.”
• Een HR-adviseur reflecteert: “Klinkt alsof je wat op je bord hebt.”

Drie reacties trekken de aandacht bij de spreker weg.
Twee van deze reacties sluiten aan bij de emotie en blijven bij de beleving van de spreker.

Welke reacties zijn voor jou herkenbaar?
Hoe luister jij, thuis en op je werk?
In hoeverre word jij grootgeluisterd, thuis en op het werk?

Van Reactie naar Relatie – wat doe je anders als je grootluistert?

Grootluisteren vraagt dat we niet direct iets doen, maar vooral iets zijn. Aanwezig. Open. Ruimer dan de behoefte om in te vullen, op te lossen of samen te vatten.

Het is luisteren met je hele wezen – voor wie de ander aan het worden is, niet alleen wat hij zegt.

Grootluisteren is aanwezigheid bij het hele zijn van de ander.

Bij waar iemand vandaan komt. Waar hij of zij nu staat. En bij wat zich in die persoon wil ontvouwen – soms nog aarzelend, zoekend, zonder woorden.

Het is luisteren dat zich niet alleen richt op de inhoud van de woorden, maar ook op de toon, de stilte ertussen, de beweging eronder. Grootluisteren zegt niet: “Ik begrijp je.” Want: kunnen we dat wérkelijk? Maar: “Ik ben bij je.”

Het geeft de ander de ruimte om in zichzelf iets nieuws te ontdekken. Een inzicht. Een richting. Een antwoord dat niet komt van buitenaf, maar van binnenuit. Grootluisteren maakt dat iemand zichzelf kan horen terwijl hij spreekt – en daarin zijn eigen wijsheid ontmoet.

In het voorbeeld hierboven zou een grootluisteraar misschien stil zijn.

Iets zeggen als: “Dank je dat je dit zegt.”

Of eenvoudig uitnodigen met:
“Ik hoor dat het je raakt. Wil je er iets meer over vertellen?”

Dat lijkt weinig. Maar in de beleving van de ander kan het álles betekenen. Daar, en precies daar waar mensen écht bij elkaar aansluiten, ontstaat veiligheid. Verbinding. Ontmoeting. Transformatie.

Leiderschap begint bij hoe je luistert

In een tijd waarin vertrouwen en menselijkheid cruciale assets zijn in organisaties, is grootluisteren geen soft skill meer – het is core business. Wie leidinggeeft vanuit echt luisteren, opent een ruimte waarin anderen durven spreken, groeien en verantwoordelijkheid nemen.

“Het diepste wat je een ander kunt geven, is volle aanwezigheid.”
– Thich Nhat Hanh

Van Reactie naar Relatie – Voer vandaag één gesprek eens nét even anders

Laat de reflex van de R’s even liggen. Luister met een open hart, zonder iets te fixen. Niet om te begrijpen – maar om werkelijk bij de ander te zijn. Daar ontstaat de werkelijke doorbraak.

Reageren op dit artikel?

Deel graag over je ervaringen met reacties die voor jou wél of juist niet waardevol waren.

Waardevolle inzichten en toevoegingen, voeg ik graag aan dit artikel toe 🙂

En nog even ter aanvulling: Wat is het verschil tussen een Reactie en een Respons? 

In wezen is een respons een specifieke vorm van reactie die optreedt als gevolg van een stimulus:

• Een respons verwijst naar de reactie van een organisme op een verandering in de omgeving, waarbij een stimulus een bepaalde drempelwaarde moet overschrijden om een respons te veroorzaken.  

• Een Reactie kan breder worden opgevat en omvat zowel vrijwillige als onvrijwillige reacties op stimuli, zoals reflexen. 

Op zoek naar een training Grootluisteren of leergang Luisterkunst voor jouw organisatie?

Neem gerust contact op voor de mogelijkheden. Hier vind je meer informatie.