Dromen van een nieuw Nederland – Petra Hiemstra droomt van een heel ander Nederland, waar de menselijke maat weer regeert. En daarvoor zijn in haar ogen nieuwe ministeries nodig. Dus interviewde ze inhoudsexperts op allerlei terreinen en bundelde de vraaggesprekken in een boek: Ministeries voor de Nieuwe Tijd.
Tijd voor een nieuwe tijd
Een Ministerie voor Stilte, een Ministerie voor Meer Muziek, ja zelfs een Ministerie voor Liefde… maar liefst zestien nieuwe departementen presenteert Petra Hiemstra in haar boek ‘Ministeries voor de Nieuwe Tijd’. Het roer moet duidelijk om volgens de auteur.
door Jesse Budding, 20 januari 2021 (dit – nog concept- interview verschijnt binnenkort in het Haags Straatnieuws)
Idealisme als morele plicht
Hiemstra is duidelijk een onvermoeibare idealist. “Dat komt voort uit een fundamenteel geloof dat je met bestuurskunde, dat heb ik gestudeerd, de wereld ten positieve kunt veranderen. De rechtsfilosoof Jeremy Bentham verwoordde het treffend in 1774: ‘De arts geneest de mensen stuk voor stuk, de wetgever bij miljoenen’. En de Duitse medicus Virchow stelde in 1848: ‘Politiek is niets anders dan geneeskunde op grote schaal’. Dat vind ik hoopgevend.”
Grootluisteren loont
Het idee voor dit boek stamde al uit 2017, vertelt ze. “Als carrière coach luister ik mensen groot. Ik luister naar wat mensen vanuit zichzelf écht graag willen bijdragen aan de wereld om hen heen. Als executive coach luister ik mét mijn cliënten ook actief op macroniveau: welke patronen zien we als we naar het verleden, heden en de toekomst kijken? Waar heeft ons land nu behoefte aan? Welk leiderschap willen zij daarin betrachten?
Toen de corona crisis uitbrak, ontstond er ruimte voor een boek waarin ik juist deze vragen centraal kon tellen. Als grootluisteraar, luister ik niet alleen naar de pijn van mensen, organisaties en samenlevingen, maar ook naar de parels die zij vanuit hun geschiedenis en talenten bij zich dragen hoe zij die kunnen en willen inzetten voor de toekomst. Verhalen van mensen zijn voor mij oneindig boeiend en inzichtrijk. Niet eerder heb ik mensen zo gericht bevraagd op hun wensen voor de toekomst op maatschappelijk niveau voor de (hele) lange termijn. De antwoorden van mijn respondenten, hebben mij verrast. Alle ministeries dekken verschillende thema’s, maar tegelijkertijd denkt iedereen heel holistisch. Daardoor hangt alles met elkaar samen.”
“Toegegeven, er waren nog veel meer ministeries mogelijk geweest. Eerst heb ik een oproep gedaan in mijn netwerk. Zelf een artikel schrijven bleek voor veel mensen te lastig. Daarop ben ik zelf de kernvragen gaan stellen. Drie mensen haakten daarop in. Toen de eerste interviews gepubliceerd waren, kwamen mensen op ideeën. Samen schetsen we een positief toekomst beeld: zo kan het ook! Al moet ik eerlijk zeggen, dat niet alle belangrijke beleidsthema’s, zoals bijvoorbeeld Justitie en (Digitale) Veiligheid, aan de orde komen. Vanwege de leesbaarheid heb ik ervoor gekozen om het bij 16 interviews te laten, terwijl er nog veel meer leuke suggesties zijn gedaan.
Paradox van snelheden
Hiemstra dacht: ik moet hoog inzetten. Lachend: “Ik heb een enorme ambitie. Wat betekent dit boek voor onze huidige instituties? De futuristen Alvin en Heidi Toffler schrijven in hun boek Revolutionary Wealth over de paradox van snelheden. Burgers en bedrijven kunnen wel met 140 km/uur veranderen, echter politiek-bestuurlijke instituties veranderen maar met een snelheid van 15 k/m uur. Dat is ook logisch. Zij moeten veel meer belangen goed tegen elkaar afwegen. Daarom is het ook zo belangrijk dat de ríchting van onze belangrijkste politiek bestuurlijke instituties past bij de toekomst die we collectief voor ogen hebben. Het beleid van een ministerie dat van Oorlog zal immers heel anders zijn, dan een ministerie dat zich inzet voor Defensie of voor… Vrede. Ik hoop dat door ons boek en de komende verkiezingen de discussie op gang komt welke ministeries wij onszelf toewensen.
Waarom vliegen als je met de ET3 in 2 uur in Beijing kan zijn?
Of de nieuwe ministeries haalbaar zijn? Ze relativeert: “Onze voorstellen moet je met een knipoog bekijken. De geïnterviewden geven aan waarnaar ze verlangen. We hoeven niet per se een ministerie voor Verbinding, Liefde of Nuance op te richten, maar dit zijn wél een thema’s die bij veel van onze lezers duidelijk een snaar raken. Ook viel me op dat er bepaalde heel concrete zaken zoals de ET3 en de hyperloop (een wijze van transport, red.) door veel geïnterviewden genoemd wordt. Zoiets verbaast mij, ik leg het ze niet in de mond. en er is nog geen discussie over het ideale vervoer van de toekomst.”
En kleinere klassen, tussen twaalf en vijftien kinderen, is dat volgens haar wel haalbaar? “Dat kan zeker! Neem nu de robotisering, die kan en zal op termijn bijvoorbeeld buschauffeurs en fabriekswerkers vervangen. Daardoor komt er veel ruimte voor deze mensen om elders waarde toe te voegen. Een deel van deze mensen kan mogelijk de overstap maken naar het onderwijs, de zorg, de bouw of wil bijdragen aan de aanleg van ecologische hoofdstructuren met duurzaam fraai groen in steden of de ontwikkeling van écht vitaal, vitaminerijk voedsel. Met ons boek geven we duwtjes in de goede richting.”
Wat zou Liefde Doen?
En uiteraard zullen verschillende ministeries zich ontfermen over de daklozen. De oud-medewerkster van de Kessler Stichting lacht weer. “Marianne Zuur (een van de geïnterviewde experts en Minister voor Liefde, red.) vraagt zich rond het thema dakloosheid af: Wat Zou Liefde Doen? Als we liefdevol kijken naar wat mensen die dakloos raken nodig hebben: zouden we hen dan nog steeds met achttien mensen op een kamer laten slapen zoals nu? Of, zo vraagt zij zich af, zouden we dan iedereen een eigen kamer geven, hoe klein ook, die mensen naar eigen smaak mogen inrichten om zich fijn en veilig te voelen? ”
Van lineaire naar organische groei
Het is overigens niet zo dat er voor haar ministeries weg moeten. “Leuke vraag! Ik geloof dat alle ministeries komen uit een traditie die zo gegroeid is. Wel valt me op dat écht ál ons beleid gebaseerd is op lineaire groei, terwijl wij denken dat dat niet langer houdbaar is en daarom pleiten voor organische groei als uitgangspunt voor nieuw beleid. Dan krijgen we ook heel andere resultaten.”
Cynisme doet pijn
Maar zestien nieuwe ministeries vormen natuurlijk ook voer voor cynici. “Cynisme doet altijd pijn. Ik denk dat cynisme voortkomt uit gebroken vertrouwen, uit een te lang ‘niet écht gezien en gehoord zijn’, uit een verlies aan hoop. Cynisme slaat elke deur dicht. Maar als grootluisteraar weet ik ook: als je diep genoeg luistert, kan ook een cynicus uiteindelijk een verlangen formuleren. En zodra mensen hun verlangens kunnen verwoorden, kunnen we samen verder. Dan kunnen we open het gesprek aangaan. Het is ook nogal gemakzuchtig om niet over de oplossing te praten.”
Van klimaatneutraal naar klimaatpositief beleid
Op pagina 158 zegt ze: “(…) En zetten we alles op alles om al in 2030 een klimaatpositieve samenleving te zijn (….)” Maar de Tweede Kamer heeft vastgelegd dat Nederland in 2050 nagenoeg klimaatneutraal moet zijn. Vindt ze die doelstelling realistisch? Leg uit!
“Mij verbaast het ons kabinet inzet op klimaatneutraliteit in 2050. Dat lijkt me véél te laat! Wij doen een oproep voor klimaat-, energie en en biodiversiteitpositief beleid, dat gaat veel verder. Diverse ministers pleiten ervoor om vervuiling, in welke vorm ook, actief tegen te gaan. En in plaats daarvan vól in te zetten op schoonheid in letterlijke en figuurlijke zin. Zoveel fijner!
Natuurlijk gaat het pijn doen om al voor 2030 afscheid te moeten nemen van alle auto’s, brommers, motoren, vliegtuigen, apparaten en installaties die het milieu vervuilen en die lawaai produceren. En natuurlijk is het niet fijn als je een (hele) hoge boete krijgt voor het op straat gooien van afval, sigarettenpeuken of kauwgom. Echter al dit afval komt in onze kringloop terecht, en daarmee vervuilen en vergiftigen we uiteindelijk onszelf. De mensen die ik heb geïnterviewd geven duidelijk aan: dit is voor ons niet meer ok. Wij verwachten dat op korte termijn iedere vorm van vervuiling gezien zal worden als misdaad tegen de menselijkheid en tegen de natuurlijkheid. Dat daar ook veel actiever op gehandhaafd zal gaan worden. Dat is eerst even vervelend. Maar zoals altijd: het went. En het mooie is: we krijgen er veel rust, ontspannenheid en schoonheid voor terug! ”
Duurzame Delta’s
Stel nu dat ze mag kiezen voor een ministerie dat daadwerkelijk wordt opgericht. Hiemstra valt even stil. Dan: “Duurzame Delta’s. Gudrun Bosch geeft het beste de relatie weer tussen woningbouw en waterbeheer, dé thema’s van de toekomst. Daar moet tweehonderd procent aandacht op ingezet worden. Immers: wonen wordt voor veel mensen onbetaalbaar zo langzamerhand en dat levert veel stress op. De zeespiegel stijgt en steden kampen meer en meer met hittestress. We moeten collectief nadenken hoe we onze steden leefbaar gaan houden. Wij zetten in op 100% stil, schoon en circulair en zouden graag zien dat alle woningen omringd zijn door duurzaam fraai groen. Die opgave is immens, maar Nederland is een übercreatief en ondernemerd land.”
Na het schrijven van haar boek gaat Hiemstra niet bij de pakken neerzitten. Ze zou de laatste zijn. “Ik zou het bijvoorbeeld leuk vinden om het gesprek aan te gaan met de SER en de WRR over de hele lange termijn. Tweehonderd toekomstmakers hebben zich voor onze boeklancering aangemeld op 29 januari (online en gratis) waarin we zullen onderzoeken wat we zélf versneld kunnen doen. De grote massa is er klaar voor.”