Over de schoonheid van woorden – ‘Ik heb liever mooie dan modewoorden’

Over de schoonheid van woorden I Als je je wilt bekwamen in Sprekend en Grootluisterend Leiderschap, ben je gespitst op woorden. Dat kan bijna niet anders. Woorden die zingen als je ze hoort, die direct álles zeggen wat er maar te zeggen valt, of die soms ook een barricade opwerpen. In gesprekken laat ik me graag verleiden door woorden. Door móóie woorden wel te verstaan. Neem bijvoorbeeld ‘bolleboos’: als je dat hoort of zelf gebruikt klinkt er vrolijkheid in de lucht. Bolleboos: een woord dat elke uit de kast gekomen Hoogvlieger zal omarmen, is een woord dat misschien wel uit de mode is, maar onveranderd populair!

door Carla van den Bergen, tekstschrijver, 6 november 2017

Woorden wérken, soms eeuwenlang
Toen Van Dale 150 jaar bestond (2014), was er de verkiezing van hét Van Dale Jubileumwoord. Het woord dat, hoewel misschien oud, toch nog gebruikt werd; het woord dat was bijgebleven. De top-3:

1. Bolleboos, komt uit 1866 en werd in 1884 in het woordenboek omschreven als ‘een bijzonder knap mensch, iemand die in iets uitmunt’. Het woord betekent in het Jiddisch ‘heer des huizes’.
2. Regelneef. Voor het eerst gesignaleerd in 1977. Volgens het woordenboek uit 1984 is het ‘iemand met een overdreven organisatiedrift, iemand die alles wil regelen’. In de jaren tachtig door Koot en Bie algemeen bekend gemaakt.
3. Bekokstoven (uit 1900). Volgens het woordenboek uit 1950 betekent het ‘iets ‘heimelijk, buiten iemand om tot stand brengen of regelen. Ook wel bekonkelen’.

Andere gedenkwaardige woorden die meededen aan de verkiezing waren onder meer nozem, mieters, vlaflip, ontvrienden en kukelen.

Het Nederlands heeft wondermooie woorden
Wat vind je van lapzwans bijvoorbeeld, lankmoedigheid, aanmonsteren, euvel en boterbabbelaar? Of dommelen, lanterfanten en wielewaal? Al deze woorden werden genoemd toen Genootschap Onze Taal woorden verzamelde die mensen als ‘mooi’ bestempelden. Dat was ruim tien jaar geleden, maar nog steeds actueel!

“Heel mooi vind ik ‘geheimenis’. Omdat het mysterie suggereert, maar zonder angst of verschrikking, er zit heel veel belofte van goeds in dit woord.”

Iemand anders vond ‘elders’ mooi: klinkt fris en sprankelend en duidt iets aan dat er eigenlijk niet is, en je daardoor aan bijna niets doet denken.”

En weer een ander zei schuddebuiken het mooiste woord in het Nederlands te vinden  “vanwege zijn koddig voltooid deelwoord: geschuddebuikt.”

Het allermooiste woord
Het woord met de hoogste ‘score’ was desalniettemin. Opvallend want het is een woord dat redacteuren normaal gesproken liever schrappen dan toevoegen. Een kantoortalenwoord. Waarom dan toch zo mooi? Misschien heeft het iets met de vorm van het woord te maken? Of zit het in het ritme, ‘tam-te-tam-te-tam’, of in de klinkers en de medeklinkers, in de prettige bewegingen in je mond bij het uitspreken van het woord? (Bron: Onze Taal)

Hoe lang zijn woorden ‘houdbaar’?
Mooie woorden vind je ook onder ‘oude’ woorden. Woorden die uit de mode zijn geraakt; wat doorgaans, volgens Engels onderzoek, gebeurt na zo’n veertien jaar. Sommige houden het ook daarna nog vol (‘zeg maar’ / ‘ik ga ervoor’). Andere winnen soms onverwacht weer aan populariteit zoals ‘opzouten’.

Ken je deze nog?

Besjoechelen: belazeren
Achterkousigheid: onoprechtheid
IJlebenen: haastig lopen
Labberlottig: lamlendig
Lettervrucht: iets wat geschreven is
Pantoffelregiment: gezin waar de vrouw de baas is
Treurgeestig: weemoedig, melancholiek
Wervelziek: licht in het hoofd, duizelig
Suzannaboef: wellustige oude man

(uit het Verdwijnwoordenboek van Ton den Boon en Julius ten Berge)

En dan zijn er woorden die hard op weg zijn richting vergetelheid, maar af en toe nog opduiken:
bedremmeld en beduusd – onthutst, sprakeloos
krek- precies, juist
jolijt – pret
jofel – geschikt, plezierig
struweel – struikgewas
koddebeier – agent, jachtopziener

Liever mooie dan modewoorden
Als ik gemaand word eens wat vaker out of the box te denken, iemand over de bubbel praat waarin hij zich bevindt, hij alles super vindt (zeg maar) of roept dat het zomaar kan zijn dat hij morgen op vakantie gaat of de baan van zijn leven vindt, dan haak ik al snel af. Nee, ik heb liever mooie dan modewoorden.

Dialoog tekstbureau
Carla van den Bergen
Oranjestraat 3
2514 JB Den Haag

t: 070 427 86 61/06 5042 0581

e: dt@xs4all.nl w: www.dialoogtekstbureau.nl